Bezoek – Test | Zafi Cycles: is dit echt een gravelbike uit Belgisch hout?
Door Adrien Protano -
Het mag verbazend klinken, maar Zafi is een Belgisch merk dat houten fietsen produceert! Naast het feit dat dit ecologisch is, komt het gebruikte hout ook nog eens uit het bos dat zich op enkele kilometers van de werkplaats van het merk bevindt. Zafi legt uit dat dit verschillende voordelen heeft. We gingen langs bij Simon Malvaux, een medeoprichter van het merk, die een ochtend lang de deuren van zijn atelier voor ons opende. We verlieten het bedrijf met een gravelbike achteraan in de wagen die we een aantal weken op onze gebruikelijke testroutes hebben getest. Wat is een houten gravelbike op het terrein nu eigenlijk waard? Presentatie en test:
Terwijl de populariteit van gravel enorm blijft groeien, is een frame van hout veel minder gebruikelijk. Niet dat we nog nooit een houten frame hadden gezien, maar tot hiertoe ging het om MTB-frames, waar Zafi zich op het gravelsegment richt.
Zafi is gevestigd in de Belgische provincie Waals-Brabant, op slechts enkele kilometers van Brussel. Het is een jong bedrijf dat in 2021 werd opgericht door drie pas afgestudeerde vrienden: Simon, bio-ingenieur en fietser sinds jonge leeftijd, Johan, bio-ingenieur en gepassioneerd door houtbewerking, en Loïc, een industrieel ingenieur met een passie voor technische uitdagingen.
Het was Simon die ons heeft rondgeleid bij Zafi en meer vertelde over de geschiedenis van het merk, de fietsen en vooral het productieproces van deze bijzondere frames.
Vaak worden fietsen gemaakt met grondstoffen die van ver komen. Deze kennis wilde ik weer mee naar huis repatriëren.
“Vaak worden fietsen gemaakt met grondstoffen die van ver komen. Tijdens Covid besefte ik dat we afhankelijk waren van deze buitenlandse arbeidskrachten en ik wilde een deel van deze kennis naar huis repatriëren. Dit is de reden dat ons ertoe aanzette om een fiets te maken met lokale materialen. Hout is een fantastisch materiaal, vooral vanwege zijn vermogen om trillingen te absorberen, maar ook vanwege zijn gebruiksgemak of zelfs vanwege zijn visuele uiterlijk … We dachten: waarom proberen we het niet gewoon!” legt de medeoprichter van het merk uit.
“Toevallig ontdekte ik op het internet het concept van een houten fiets. Omdat ik altijd gepassioneerd ben geweest door fietsen, ging ik de uitdaging aan om er zelf een te maken. Tijdens mijn studie heb ik 3D-modellering geleerd en ik ben bekend met fietsgeometrie. Aan de andere kant wist ik niet veel van montagetechnieken, dus informeerde ik bij professionals en timmerlieden, en uiteindelijk maakte ik een tiental prototypes in walnoot en essen. Vervolgens lanceerden we een succesvolle crowdfunding en begonnen we met de productie van onze eerste bestellingen, het Zafi-avontuur was begonnen”, vervolgt Simon.
De naam van het merk verwijst naar een volk uit Madagaskar genaamd de Zafimaniry, die over een indrukwekkende kennis beschikken als het gaat over houtbewerking en directe slachtoffers zijn van de ontbossing. Een leuke knipoog, vooral voor een ecologisch verantwoord merk!
Wie houten fiets zegt, zegt uiteraard keuze, opslag en droging van de grondstof … De houtblokken blijken afkomstig te zijn uit het Zoniënwoud dat zich verspreid rond de rand van de Belgische hoofdstad en op slechts enkele kilometers van de werkplaats van het merk ligt. “Met één stam maken we zo’n vijftig frames”, legt Simon uit. “De stammen worden in planken gezaagd die hier vervolgens een bepaalde tijd worden opgeslagen, zodat ze goed kunnen drogen. Dit voorkomt dat het hout ‘werkt’ eenmaal het in een frame is omgezet”, vervolgt hij.
Simon werkt met twee houtsoorten om zijn frames tot leven te brengen: es of walnoot, elk met een iets andere look.
“Net als metaal heeft elke houtsoort zijn eigen eigenschappen, en sommige houtsoorten zijn daarom beter geschikt om een fiets van te maken. Wij hebben gekozen voor walnoot en es omdat het twee soorten zijn die zich hebben bewezen in de sportwereld, denk maar aan honkbalknuppels, handvatten voor tennisrackets, hockeysticks en zelfs ski’s. Deze houtsoorten zijn in staat trillingen te filteren en te vervormen zonder te breken”, legt Simon uit.
Maar tussen een ruwe houten plank en een fietsframe zit een wereld van verschil! De eerste stap is het zagen van deze lange, gedroogde houten planken in planken van standaardformaat, klaar om er een frame van te maken.
Deze latten worden op een precieze manier gerangschikt, in de vorm van een stapel driehoeken en door de houtvezels zorgvuldig te analyseren om maximaal te profiteren van de unieke eigenschappen van het materiaal: “Hout heeft interessante intrinsieke eigenschappen, het absorbeert van nature trillingen. Net als bij composietmaterialen werkt het – afhankelijk van of je parallel of loodrecht op de richting van de vezels werkt – niet op dezelfde manier”, onderwijst Simon ons.
Dankzij een 3D-tekening van het frame, wordt het frame machinaal bewerkt met een digitale freesmachine. Deze snijdt met grote precisie het frame uit de samengestelde planken. Het is eigenlijk een proces in twee stappen, aangezien de montage van de planken slechts een half frame creëert.
De machine werkt al heel precies, wat het nabewerkingswerk van Simon makkelijker maakt. Het frame, of in dit stadium de helft van het frame, wordt uitgehold met twee doelstellingen: uiteraard gewicht besparen met behoud van de nodige sterkte en de interne doorvoer van de kabels mogelijk maken. Een aluminium omhulsel laat toe om de kabels door de verschillende ‘kamers’ in het hart van de buizen te leiden.
We kunnen ons frame nog meer ontwikkelen, vooral wat betreft het gewicht.
Dit is een punt waarop Zafi denkt dat het nog aanzienlijk kan evolueren: “Momenteel zijn al onze frames ISO4210-6 gecertificeerd. Wij geloven dat we ons frame nog meer kunnen ontwikkelen, vooral op het gebied van gewicht, door het materiaal in het frame verder te verminderen. Momenteel weegt het frame (in maat 58, n.v.d.r) 3,3 kilogram, terwijl het gewicht van de complete fiets varieert van 9 tot 12,5 kilogram.”
Linkerkant, rechterkant … De twee halve frames worden vervolgens aan elkaar gelijmd om het frame te vormen. Hoewel dit na het aanbrengen van de vernis nauwelijks zichtbaar is, is er lijm nodig om de twee delen van het frame bij elkaar te houden.
Voor de achterste driehoek worden dunnere planken door hitte gebogen voordat ze in een mal onder een hydraulische pers worden geplaatst.
Simon bevestigt de liggende achtervork aan de voorste driehoek met behulp van een klassiek apparaat om fietsframes in elkaar te monteren. De verbindingen tussen de liggende achtervork en de staande achtervork zijn onderdelen die in eigen huis zijn ontwikkeld, terwijl de andere bevestigingsonderdelen (voor de derailleur, remmen, enz.) afkomstig zijn van Paragon Machine Work, een Amerikaans bedrijf.
En zo krijgt het frame eindelijk vorm! Laatste stap: de afwerking, met naar keuze een matte of glanzende vernis. “Dat is het voordeel van een fiets à la carte, je kunt hem aanpassen aan de wensen van de klant, denk aan de kleur van het logo. Of een toets essenhout toevoegen aan een notenhouten frame. We maken ook frames op maat, maar dat hangt af van de verwachtingen en behoeften van de klant”, legt Simon uit.
In een ideale wereld zou ik alleen met Europese componenten willen werken
“Naast de keuze van het type en de afwerking van de fiets, stellen wij samen met de klant de specificaties vast. Afhankelijk van jouw wensen en voorkeuren passen we de fiets aan (de ruimte voor de banden bijvoorbeeld), maar ook de keuze van de onderdelen. In een ideale wereld zou ik alleen met Europese componenten willen werken, maar voorlopig is dat nog niet het geval”, besluit de man achter Zafi.
Om de kwaliteit van zijn fietsen te garanderen, verkoopt Zafi in dit stadium alleen compleet gemonteerde fietsen. “Als de klant stukken wil integreren die hij of zij belangrijk vindt, is het altijd mogelijk om hierover afspraken te maken”, legt Simon uit. De instapprijs om een Zafi-fiets te bemachtigen bedraagt 4500 euro, daarna is het de keuze voor meer hoogwaardige componenten die de prijs opdrijft.
Het doel van Simon is om het gamma uit te breiden – het merk zou zowel een mountainbike als een e-bike kunnen overwegen – maar met behoud van een ambachtelijke productie, zodat Zafi een frame kan aanbieden dat aan de behoeften van de klant voldoet.
Zafi Cycles Gravel: de terreintest
Nu we weten hoe deze merkwaardige houten fietsen worden gemaakt, is het tijd om er een uit te proberen op onze gebruikelijke testcircuits. Heeft hout op het terrein echt een voordeel? Hoe reageert dit materiaal op de trails? Is het in staat om schokken en trillingen correct te filteren?
Voor deze test stelde het merk ons enkele weken dit prachtige model in essenhout ter beschikking.
Smaken verschillen, maar het lijkt ons onmogelijk om onberoerd te blijven door dit houten frame en de prachtige afwerking ervan. Let op de tekeningen van het hout, de verbindingen tussen de verschillende structuren van het frame, de gemarkeerde hoeken … Dit is zowel een mooi object als een fiets.
Net als een groot aantal onderdelen van dit model (zadelpen, cockpit), is ook de vork afkomstig van Ritchey, met een carbon WCS Adventure. Deze vork is compatibel met banden met een diameter tot 48 mm en heeft aan elke kant 3 multifunctionele montagegaten voor bagagetassen.
Sram verzorgt de aandrijving met een mechanische Rival 1×11-groep met een 10-42 cassette gekoppeld aan een 42-tands kettingblad aan de voorzijde. Niets extravagants, maar een betrouwbare groep die de klus klaart!
Ook de remmen komen uit de Sram Rival-groep met zowel vooraan als achteraan remschijven van 160 mm. Zelf vinden we de remkracht van die remmen een beetje krap en het hendelgevoel minder overtuigend als bij Shimano.
Het onderstel is eveneens Belgisch met een paar wielen gesigneerd Enigma Wheels. Dat merk werd in 2019 opgericht door Manu Lhoir, een voormalig profwielrenner. Enigma biedt een uitgebreide catalogus van ambachtelijke carbon wielen. Onze testfiets is uitgerust met het Nova-model met een hoogte van 38 mm en een interne breedte van 25 mm. De banden komen van Vittoria met het model Terreno Wet, een slimme keuze gezien de omstandigheden waarin deze test is uitgevoerd.
Qua geometrie wordt de Zafi (in maat 54) gekenmerkt door een vrij grote stack (56 cm) – een comfortfactor doordat de zitpositie van de fietser wordt rechtgetrokken – een balhoofdhoek en een zitbuishoek van 72,5° en een liggende achtervork van 430 mm. Vrij klassieke afmetingen, helemaal in lijn met de hedendaagse gravelbikes.
Het eerste dat ons opviel aan deze Zafi is het comfort, of meer in het bijzonder de filtratie van de impacts dat door het frame wordt geboden. Omdat het onze eerste ervaring is met het rijden op een houten fiets, wisten we niet wat we konden verwachten en onze enige vergelijkingspunten waren de andere materialen die in het mountain- en gravelbiken worden gebruikt (carbon, aluminium, staal of titanium). De Zafi filtert kleine schokken goed, wat zeer merkbaar is bij langere uitstapjes. Comfortabel rijden betekent langer rijden!
Het is moeilijk te vergelijken met andere materialen die gewoonlijk worden gebruikt bij de vervaardiging van gravelframes, omdat elke fiets zijn eigen gevoel biedt: twee carbon fietsen hebben bijvoorbeeld geen identieke eigenschappen, en het is daarom moeilijk om het rijgedrag alleen in het licht van het gebruikte materiaal te generaliseren. We zouden kunnen zeggen dat de stijfheid van het frame vergelijkbaar is met die van een carbon fiets, met de natuurlijke dempingseigenschappen van staal of de zachtheid van titanium.
Hout filtert op een andere manier, alsof het trillingen elimineert door ze in zichzelf te verteren
Maar eigenlijk filtert hout op een andere manier, alsof het trillingen elimineert door ze in zichzelf te verteren. Maar het komt erop neer dat we als biker (bijna) niets voelen. We kunnen zeggen dat dit een van de meest comfortabele gravelbikes is die we tot nu toe hebben geprobeerd.
De Zafi is daarentegen niet het meest explosieve model waar we al mee gereden hebben, al vinden we hem op dit punt ook niet teleurstellend. De pedaalslag is gemakkelijk en de fiets reageert goed, maar we hebben het gevoel dat we niet op een hypersportief gravelmodel zitten zoals de BMC Kaius of de Scott Addict Gravel.
De zitpositie op de Zafi is prettig en geschikt om urenlang te trappen. Het gewicht van de rijder is goed verdeeld en dankzij de goede set gravelbanden hebben we een zeer goede tractie, zelfs op meer technische en ruige beklimmingen.
Met de goede filtratie van de schokken en de prettige zitpositie konden we er niet aan weerstaan om de Zafi over enkele meer mountainbike-achtige singletracks te sturen, en de Zafi deed het daar over het algemeen best goed. Naast het materiaal zorgt de geometrie van het frame voor de juiste mix tussen stabiliteit en wendbaarheid. Op kleine, leuke singletracks is de fiets voldoende wendbaar en zeer aangenaam om te rijden, zonder echter de gravelmodellen die zich op de grens van het mountainbiken bevinden, uit te dagen. Het is allemaal een kwestie van compromissen en Zafi begrijpt dat goed!
Verdict
Naast een prettige fiets om kilometers te malen, is de Zafi vooral een avontuur: een menselijk avontuur met het ambachtelijke en ecologisch verantwoorde project op de achtergrond, maar ook een kwestie van passie! Het was in de eerste plaats de liefde voor fietsen die Simon Malvaux en zijn twee sidekicks (Johan en Loïc) tot dit project bracht waar hout en gravel zich vermengen in een verbazingwekkende combinatie. Het is onmogelijk om onbewogen te blijven bij dit prachtige frame, de Zafi is zowel een mooi object als een echte, meer dan functionele fiets!
Naast de lokale, originele en esthetische kant heeft het gebruik van hout voor het gravelsegment echte dynamische kwaliteiten als de houtsoort goed gekozen is. Met zijn natuurlijke vermogen om trillingen en (kleine) schokken te absorberen, zorgt het hout dat gebruikt is bij de constructie van deze Zafi (walnoot en/of es) voor veel comfort. Voeg daarbij een prettige zithouding, goede prestaties en een rijgedrag dat veel rijplezier oplevert, en je hebt met deze Zafi de geknipte gezel voor lange dagen in het zadel!
Meer info via https://zaficycles.be