Dossier | Welke schoen en welk pedaal past bij mijn rijstijl?

De tijd dat je een sportschoen met riempjes aan een pedaal vastbond om te gaan fietsen, ligt – met dank aan Shimano – gelukkig al even achter ons. Tegenwoordig is er een overweldigende keuze aan schoenen en pedalen op de markt. Schoenen komen in alle vormen, maten, kleuren, per discipline en voor ieders budget van een quasi ontelbaar aantal fabrikanten. Ook op de markt van de pedalen is het aanbod behoorlijk indrukwekkend met verschillende fabrikanten die ofwel hun eigen systeem ontwikkelen, ofwel gebruikmaken van de SPD-succesformule. Maar wat hoort nu bij wat? Welke schoen en welke pedaal passen nu het best bij mijn rijstijl?

Shimano Pedaling Dynamics

Shimano heeft een verjaardagsfeestje te vieren. Het Shimano Pedaling Dynamics-concept blaast dit jaar immers dertig kaarsjes uit. Het M737-pedaal en de bijhorende M100-fietsschoen tekenden in 1990 voor een heuse revolutie binnen de fietssport. Het systeem was even ingenieus als eenvoudig: op een uitsparing in je schoenzool werd een fietsplaatje gemonteerd dat vastklikte in je pedaal.

In die dertig jaar is er uiteraard veel veranderd aan de SPD-pedalen: ze werden lichter en duurzamer, het in- en uitklikken gaat veel makkelijker en het gamma werd enorm uitgebreid. Een constante bleef echter: de verbinding tussen schoen en pedaal, het schoenplaatje. Ondertussen zijn er een reeks andere merken met andere systemen op de markt, maar het wereldwijde succes van SPD wordt door geen enkel ander merk geëvenaard. Veel pedaalfabrikanten kiezen dan ook voor een pedaal die compatibel is met het SPD-schoenplaatje. SPD is de maatstaf voor mountainbike-pedalen. Akkoord, er zijn lichtere, grotere, duurdere, goedkopere systemen … maar een succesnummer als SPD zien we nog niet meteen verschijnen. Het idee is dat je met klikpedalen – waarin je voet dus vast zit – niet enkel al duwend kracht kan zetten, maar ook al trekkend aan je pedaal. Om je knieën niet voortdurend te belasten zitten je voeten niet muurvast, maar is er voldoende draaiing rond de verticale as mogelijk.

Dertig jaar na de uitvinding van SPD ontwikkelt Shimano nog steeds schoenen en pedalen die specifiek voor elkaar gemaakt zijn. Aan de hand van drie paar schoenen en evenveel paar pedalen legt Vojo je de belangrijkste verschillen uit. We hebben voor het gemak gekozen voor drie categorieën waar we drie combinaties schoen-pedaal in bekijken. Nee, die drie categorieën zijn niet zaligmakend, natuurlijk kan je met een platformpedaal toertochtjes rijden of met een trailpedaal gaan downhillen. Die categorieën duiden enkel op het grootste inzetbereik.

De crosscountry-racer: S-Phyre SH-XC901 en XTR PD-M9100

Dit is de pure race-set! Krachtoverbrenging en een laag gewicht zijn hier prioritair, al de rest is bijzaak. De schoen moet een heel erg stijve zool hebben zodat er geen energie verloren gaat door een te slappe zool die mee plooit wanneer je op de pedalen duwt. De S-Phyre SH-XC901 is de raceschoen bij uitstek in het Shimano-gamma.

We deden eerder de test van deze schoen, die kan je hier nog eens nalezen: www.vojomag.nl/test-acht-paar-mountainbikeschoenen-om-comfortabel-te-knallen/?more=7-shimano-s-phyre-sh-xc901

De redenen waarom dit de raceschoen bij uitstek is – en dus uitstekend geschikt is om te combineren met deze XTR-pedaal – zijn behoorlijk eenvoudig. Het bovenstuk van de schoen is uit een stuk gemaakt en geperforeerd. Zo wordt er gewicht bespaard en krijg je een prima luchtdoorstroming. Maar het is toch voornamelijk de bijzonder stijve en lichte carbon buitenzool die er een raceschoen van maakt. Michelin zorgde voor het rubber wat de nodige grip moet geven wanneer je onverhoopt moet gaan wandelen. De stijve zool zorgt voor een onmiddellijke krachtoverbrenging. Het lage profiel van de zool brengt je voet dichter bij het pedaal, wat dan weer een positieve invloed heeft op de stabiliteit en de pedaalslag. 

Een erg stijve zool heeft helaas ook een nadeel: je kan er amper op wandelen. Op zich is dat niet erg, in een crosscountry-wedstrijd is het immers niet de bedoeling dat je met de fiets in de hand een wandeling gaat maken. Een gebrek aan comfort is ook hier van minder belang. Hey, je hele lichaam doet toch pijn, die voeten kunnen er nog wel even bij. Hoewel we dit laatste meteen willen nuanceren; de S-Phyre XC901 is een behoorlijk comfortabele schoen die nergens pijnlijke drukpunten heeft.

Deze schoen combineren we met een XTR PD-M9100-pedaal. In de crosscountry-racewereld draait alles om laag gewicht. Met zijn 157 gram per pedaal voldoet dit hier alvast aan. Het XTR-pedaal heeft een dunnere as, wat hem lichter maakt, maar ook voor een betere modderafvoer zorgt. En dit pedaal is behoorlijk dun. Samen met het lage profiel van de XC901 zorgt dit voor een betere stabiliteit. Inklikken kan je langs beide kanten en de veerspanning kan eenvoudig geregeld worden. Het contactoppervlak is behoorlijk klein. Als je niet meteen kan inklikken, is het vaak lastig en lang zoeken. Trappen terwijl je nog niet ingeklikt bent, is quasi onmogelijk, daarvoor is de zool te glad en te stijf en het contactoppervlak te klein. Maar nogmaals, in een XC-wedstrijd of marathon klik je in bij de start en weer uit na de aankomst. 

Mag het wat vooruit gaan, sta je wel eens aan de start van een XC-wedstrijd of marathon en kijk je niet op een euro meer, dan is dit voor jou de perfecte combinatie.

De traillover: SH-ME400 en XT PD-M8120

Urenlang genieten van de meest uitdagende trails, ’s middags een heerlijk pauze op een zonovergoten terras van die berghut, niet te beroerd om af en toe je fiets over een onmogelijke helling richting de volgende technische afdaling te dragen … sla je aan het dromen bij deze omschrijving, dan is de volgende combinatie spek naar jouw bek. Maar ook de enduro-rijder komt in deze reeks helemaal aan zijn trekken.

In deze combinatie gaan comfort, krachtoverbrenging en gebruiksgemak hand in hand. De schoen is comfortabel genoeg om een hele dag te dragen, de zool is stijf genoeg voor de krachtoverbrenging maar niet zo stijf en glad dat je er niet meer mee kan wandelen. Het klikpedaal is voorzien van een grote kooi zodat je toch nog kan trappen zonder dat je voet meteen helemaal vastgeklikt zit.

De ME4 is een fraaie schoen uit synthetisch leder die je voet netjes en nauwkeurig omklemt door middel van twee velcro-sluitingen en een boa-draaiknop. De klittenband is asymmetrisch waardoor de spanning en eventuele pijnlijke drukpunten op de bovenkant van je voet vermeden worden. Uiteraard zijn tenen en de hiel voorzien van een stevige bescherming. Het is een comfortabele schoen die je probleemloos de hele dag lang kan dragen. Maar in deze gaat het ons natuurlijk voornamelijk om de onderkant van de schoen. De lichtgewicht rubber zool biedt bijzonder veel grip en maakt dat je er prima mee kan wandelen. Ook hier kwam Michelin een handje toesteken. Het Dual-Density rubber en de plaatsing van rubber randen aan de buitenkant van de schoen zorgen voor uitstekende grip op alle soorten terrein. Het grote afstelbereik van de schoenplaatjes is een absolute meerwaarde.

Het pedaal dat hierbij hoort, komt uit de XT-reeks, zeg maar het werkpaard van Shimano.
De PD-M8120 kan je beschouwen als een mix tussen een klikpedaal en een platformpedaal. Dankzij de geïntegreerde kooi rond het bindingsmechanisme krijg je een soort beste van beide werelden. Net als bij de eerder aangehaalde XTR-pedaal krijg je hier een inklikmechanisme waarbij de veerspanning instelbaar is en waarbij je langs twee kanten kan inklikken. De chroom-molybdeen as is voornamelijk gebouwd met duurzaamheid in het achterhoofd – net als de rest van het pedaal. Ook hier krijg je een lage platformhoogte om zo de stabiliteit te bevorderen. Wat dit pedaal echter onderscheidt, en dus helemaal geschikt maakt voor het beoogde gebruik, is de geïntegreerde kooi. Deze heeft twee functies. Enerzijds heb je een groter contactoppervlak en kan je zonder in te klikken reeds je voeten juist positioneren en kracht zetten. Anderzijds wordt het bindingsmechanisme netjes beschermd door deze kooi. Kom je al eens onzacht in aanraking met een rots of steen, dan is de kans een stuk kleiner dat je brokken hebt dan met een pedaal zonder dergelijke kooi. Een laag gewicht is in deze minder van belang. Eigenlijk is dit een pedaal dat je zonder veel nadenken voor zowat alle disciplines kan inzetten. 

De downhiller: SH-GR901 en XT PD-M8140

Full face helmet, back protector, knie- en elleboogbescherming, bikepark, black line, hoge jumps en dikke drops, met de lift terug omhoog en opnieuw en opnieuw … ga je hiervan kwijlen, dan volgt de voor jou uitgelezen combinatie.

De GR in de benaming van deze schoen slaat op ‘Gravity’, dan weet je meteen waar je aan toe bent. De GR901 is de topschoen uit het gravity-gamma en kenmerkt zich door een uitstekende bescherming en een zool met bijzonder veel grip. Je sluit de schoen door middel van een snelvetersluiting, die ter bescherming volledig afgedekt is. Die beschermende flap sluit je met een erg stevige klittenband waarmee je tevens de fijnafstelling van je schoen perfectioneert. Uiteraard zijn de tenen hier extra verstevigd. Het kunststof leder absorbeert minder water en droogt snel. De zijwand is asymmetrisch waarbij het gedeelte langs je traparm hoger komt, ook alweer met het oog op extra bescherming. Krachtoverbrenging is hier minder prioritair dan bescherming en comfort. Aan de onderkant is het opnieuw een samenwerking met Michelin die voor de zachte, rubber zool in twee delen en verschillende hardheid heeft gezorgd. Het zoolpatroon is zo gemaakt dat het voor een goede grip op de pedalen moet zorgen. De zachte zool plooit zich als het ware om het pedaal heen.

Want inderdaad, in deze spreken we over platformpedalen. Het bindingsmechanisme van de vorige combinaties is hier verdwenen. Je voet vasthouden op het pedaal gebeurt door middel van tien pinnetjes – langs elke kant – die als het ware in het zachte rubber van de zool gaan. Natuurlijk zit je niet zo vast als met een klikpedaal, maar duw je even goed en hard op het pedaal dan merk je toch dat je voet behoorlijk vast aan het pedaal kleeft. Het platform is hol uitgevoerd wat ook hier voor een betere grip moet zorgen. De pinnetjes komen in twee verschillende lengtes. Het pedaal komt in twee verschillende formaten, afhankelijk van je schoenmaat. Hou er wel even rekening mee dat het oppervlak van je pedaal aan de grote kant is. Het risico is niet denkbeeldig dat je in scherpe bochten iets sneller met je pedaal de grond zal raken. Zoals in de introductie aangehaald, zitten je voeten los en kan je dus sneller je voet van je pedaal doen, wat vaak voor meer vertrouwen zorgt. Het laat je ook toe om met een voet los en een been vooruit de bocht aan te snijden. Het nadeel is dat je voet niet meteen correct gepositioneerd staat en je voet wel eens van je pedaal kan schuiven (wanneer die pinnetjes van het pedaal in je scheenbeen klappen, garanderen we je een pijnlijk moment).

Klikpedalen of platformpedalen?

De geschiedenis van de fietswereld staat bol van de eeuwenoude discussies. Velg- of schijfremmen? Meer of minder veerweg? Binnenband of tubeless? Aan dat rijtje kunnen we gerust de vraag klik- of platformpedalen toevoegen. Beide systemen hebben hun voor- en nadelen, hun fervente gebruikers of zij die hun afkeer uitschreeuwen. Duidelijk is wel dat platformpedalen voornamelijk gebruikt worden in de wilde wereld van de downhillers of enduro-rijders. Crosscountry-, marathon-, of trail-rijders geven de voorkeur aan klikpedalen.

De voordelen van klikpedalen zijn legio. Omdat je voet vast zit, heb je een betere controle over de fiets en is de krachtoverbrenging groter. Met name in de sprint, bij acceleraties of bij rechtopstaand klimmen, heeft het klikpedaal zeker zijn verdienste tegenover het platformpedaal. Bijkomend voordeel is dat je met klikpedalen zowel kan trekken als duwen aan het pedaal. Een feit dat we meteen willen nuanceren: wetenschappelijk onderzoek heeft uitgewezen dat trekken op de pedalen in de praktijk amper gebeurt en geen wezenlijk voordeel oplevert. Wat wel voordeel oplevert, is dat je tijdens het trappen mooiere cirkelbewegingen maakt met klikpedalen.

Nadeel aan het klikpedaal is dat je voeten vastzitten. Geraak je bij een valpartij niet tijdig uitgeklikt, dan kan dat vervelende gevolgen hebben. Daar komt dan het grote voordeel van het platformpedaal (of flat pedal) om de hoek loeren. Je voeten staan los op de pedalen wat in hachelijke situaties het verschil tussen vallen of nog net corrigeren kan maken. Zet je voet op een platformpedaal en je kan trappen, je hoeft niet na te denken over hoe en waar in te klikken. Vergeet bij sprongen echter niet dat de flat pedal niet aan je voeten vasthangt. Tijdens het rijden zit je voet misschien niet steeds in de juiste positie, wat maakt dat je al rijdend zal moeten aanpassen. Je zult dus meer druk met de hielen moeten uitoefenen om de voeten op de juiste plaats te houden. Al zorgen zachten zolen en pinnetjes op het platformpedaal wel degelijk voor de nodige grip.

Tot slot zijn klikpedalen en de bijbehorende schoenen vaak duurder dan platformpedalen, waar je eigenlijk ook met gewone sportschoenen mee uit de voeten kan. Kies dan wel sportschoenen met een bij voorkeur zachte en platte zool.

Drie paar schoenen, drie setjes pedalen, drie gebruikscategorieën. Het mag duidelijk zijn dat deze opdeling heel veralgemenend is opgevat. Beschouw het als een soort leidraad, maar bovenal: draag de schoenen waar jouw voeten zich goed in voelen en gebruik de pedalen die je het liefst gebruikt!

Meer info via https://bike.shimano.com/nl-NL/home.html