Flashback | Expo Forestière: 16 fietsen die de XC-geschiedenis van het MTB hebben gemarkeerd

Trek WTB Team, Paul Thomasberg – 1987

We beginnen met een uitzonderlijk exemplaar: een uiterst zeldzame Trek uit 1987. Het bekende Amerikaanse merk had zojuist een nieuwe techniek ontwikkeld om frames in elkaar te zetten … zonder te lassen. Dit frame is gemaakt van Easton 7178 aluminium buizen die “onmogelijk te lassen zouden zijn.” Ze werden tegen elkaar gelijmd rond gegoten aluminium fittingen. Zelfs het gebruik van aluminium was ongebruikelijk in die tijd, toen staal de boventoon voerde, en de officiële mededeling van die tijd vermeldt het volgende: “Dit type constructie elimineert de spanning van het lassen op aluminium en maakt het gebruik van buizen met middelmatige doorsnede mogelijk. Het idee is om een ​​comfortabelere fiets te verkrijgen dan die gemaakt van extra grote aluminium buizen (zoals Klein en Cannondale gebruikten, n.v.d.r), terwijl het gewicht met ongeveer 300 gram werd verminderd.”

Het merk zou vervolgens jarenlang frames van dit type op de markt brengen, maar de fiets voor ons is een heus rollend laboratorium waarvoor Paul Thomasberg tijdens het seizoen 1987 verantwoordelijk was als renner/tester. Dit frame is eigendom van een van de leden van Génération Mountainbike en maakt deel uit van een serie die begin jaren 2000 werd gevonden door Mark Slate, een van de oprichters van WTB.

Dit exemplaar is prachtig gerestaureerd! De vork en stuurpen zijn gemaakt door Steve Potts en de andere onderdelen zijn grotendeels afkomstig van WTB, de partner van het toenmalige team, inclusief de gesmeerde naven en de legendarische WTB Roller Cam-remmen die bekend stonden om hun remkracht. Je zult ook de aanwezigheid van een Specialized-crankstel en -velgen/banden opmerken. Dit komt vandaag misschien als een verrassing, maar destijds was het gebruikelijk omdat Specialized een van de eerste merken was die specifieke MTB-componenten ontwikkelde en ook een merk als Cannondale van onderdelen voorzag voor de eerste montage van hun fietsen.

Schwinn Paramountain, Mary-Lee Atkins – 1987

We gaan verder met een tweede, volkomen unieke fiets, aangezien het de fiets is van de allereerste wereldkampioene MTB, Mary-Lee Atkins. Zij brengt ons terug naar het jaar 1987, een jaar dat in het teken stond van de eerste grote confrontatie tussen Europese en Amerikaanse mountainbikers (die laatste namen de overhand, met naast winst voor Atkins ook goud voor een zekere Ned Overend bij de mannen). Deze fiets werd door de kampioene zelf aan Génération Mountainbike geschonken tijdens de “revival” die door de vereniging werd georganiseerd ter gelegenheid van het 25-jarig jubileum van deze inmiddels legendarische race.

Schwinn is een merk dat veel heeft betekend in de geschiedenis van het mountainbiken. In het begin indirect, omdat de eerste fietsen die in de Repack Race (de eerste gekende MTB-wedstrijd die tussen 1976 en 1984 in Californië werd georganiseerd) werden gebruikt en door de eerste mountainbikers in de VS, gemodificeerde Schwinn Cruiser “klunkers” waren. Het merk presenteerde in 1984 zijn eerste mountainbike, de Sierra, en hier staan ​​we voor het high-end model van die tijd, de Paramountain. Die werd gemaakt van hoogwaardige stalen Tange double butted buizen, met elkaar gemonteerd door middel van fittingen. De liggende achtervork is 433 mm lang, wat kort is voor die tijd.

Wat de onderdelen betreft, was de XT M730 met zijn geïndexeerde versnellingen toen nog maar net voor het eerst gepresenteerd. Hij moest de Deerhead vervangen, maar de indexering van de derailleur vereiste andere eindkapjes voor de kabel die de Paramountain niet had. Toch gebruikte Mary-Lee Atkins de nieuwe 6-speed cassette en derailleur, maar met de oude niet-geïndexeerde shifters. De Suntour Rollercam-remmen (product onder licentie van WTB/Cunningham) zorgden voor de stopkracht en we merken ook de aanwezigheid op van een Zéfal Tornade-pomp aan de achterkant van de zitbuis. Ja, er was destijds geen technische zone en de renners moesten bij een lekke band deze zelf repareren!

Cannondale SM 1000, Michel Forestier – 1988

Het minste wat we kunnen zeggen, is dat deze fiets heeft geleefd! Hij is ook gevuld met een heel bijzondere emotionele lading, aangezien het de fiets is van Michel Forestier waarvan we vorig jaar definitief afscheid moesten nemen. Aan hem hebben we de naam “La Forestière” te danken. Hij werd ook de eerste Franse wereldkampioen (bij de Veteranen, in 1987 in Villard de Lans). Hoewel hij deze titel won op een stalen Diamondback, kreeg Michel Forestier in 1988 een aluminium Cannondale SM1000 aangeboden door Chamonix Mountainbike.

Met zijn 6061 aluminium buizen met gepolijste lasnaden was deze fiets veel lichter en hij was voorzien van een voor die tijd atypische sloping geometrie. Aan het stuur van deze fiets hernieuwde hij in 1988 in Crans-Montana zijn wereldtitel bij de veteranen.

We zien een Shimano XT M730-groep die toen nog maar net in de rekken lag, en custom wielen op basis van Mavic Paris-Gao-Dakar naven. Rond de wielen liggen Ritchey-banden. Let ook op de “Hite Rite” ter hoogte van de zadelpen. Dit accessoire werd uitgevonden door Joe Breeze en laat toe om de zadelpen makkelijk te kunnen laten zakken in technische zones. Een voorloper van de huidige telescopische zadelpen dus!

Merlin/Kona, Joe Murray – 1989

Deze Merlin is een replica die gebouwd werd als eerbetoon aan de fiets waarop Joe Murray reed tijdens het seizoen 1989. Joe Murray werd bekend door zijn talrijke overwinningen in de VS in de beginjaren van het mountainbiken, voornamelijk tussen 1983 en 1990. Maar hij staat ook bekend om zijn talenten als ontwerper/designer, getuige deze titanium fiets die door Merlin werd gelast op basis van de door Murray ontworpen en in wedstrijden geteste geometrie.

Murray was een van de eerste renners die op titanium fietsen racete, een materiaal dat hij bijzonder waardeerde. Nadat hij zijn carrière in 1990 beëindigde, bleef hij in de fietsindustrie, waar hij met name voor Kona werkte.

Klein Attitude, Tinker Juarez – 1990

De Klein Attitude, die uitgebracht werd in 1990, was een uitzonderlijke mountainbike, ontworpen voor pure wedstrijdprestaties. Gary Klein was een van de eersten die aluminium gebruikte om mountainbikes te vervaardigen (met Cannondale en Cunningham) met een buitengewoon ontwerp, kleuren en afwerking. Het merk maakte ook indruk door enkele van de eerste productiefietsen aan te bieden die onder de mythische lat van 10 kg gingen, zoals het geval is met deze Campagnolo Superlight-montage, die destijds het meest hoogwaardige was dat werd aangeboden.

Deze Klein Attitude, waarvan het frame geschilderd is in de kleuren van het team van onder meer de legendarische Tinker Juarez, is een van de eerste fietsen die de integratie zo ver heeft gedreven. Het heeft een van de eerste oversized aluminium vorken op de markt, gekoppeld aan een specifieke stuur-stuurpenconstructie. De stuurlagers zijn net als die van het crankstel in het frame geïntegreerd! Dit alles gaf de fiets voor die tijd een ongelooflijke verhouding tussen gewicht en stijfheid, en de Attitude stond bekend als een zeer veeleisende fiets die getemd moest worden. Downhillers gaven de voorkeur aan de Rascal en zijn klassieke 1″-balhoofd dat gemakkelijker uit te rusten viel met een verende vork. Volgend op deze fiets zou het merk de Adroit presenteren die uitgerust is met composiet versterkingen en dikkere buizen voor … nog meer stijfheid!

De hier gepresenteerde fiets is uitgerust met een Campagnolo-groep. Ja, we waren het al vergeten, maar het Italiaanse merk bood vroeger wel degelijk MTB-groepen aan. De finesse en verfijning van de derailleur en het crankstel contrasteren met het zeer bijzondere ontwerp van de remhendels, ontworpen voor ergonomie en remkracht. In 1995 werd Klein gekocht door de Trek-groep, dat inmiddels helaas is gestopt met het produceren van fietsen onder deze naam. Wat Gary Klein betreft, vandaag is hij gepassioneerd door … telescopen! De prijzen van zijn fietsen uit de jaren 90 zijn ondertussen de hoogte in geschoten en een van de “must haves” voor elke verzamelaar geworden.

Specialized Epic, Ned Overend – 1990

Ned Overend, een echte legende uit de beginjaren van de mountainbikesport en de eerste wereldkampioen XC bij de elites, reed het seizoen 1990 aan het stuur van een uitzonderlijke mountainbike: de Specialized Epic (eerste van de naam). Het concept was revolutionair: carbon buizen assembleren op stalen of titanium fittingen. In die tijd was carbon pas sinds kort beschikbaar voor civiel gebruik, met de val van de Berlijnse Muur en het einde van de Koude Oorlog. En het was vooral verkrijgbaar in buizen, in bepaalde diameters.

Had de productieversie aanvankelijk stalen fittingen, dan kon Ned Overend beschikken over de Ultimate-versie met titanium fittingen. Een model dat later ook op de markt werd gebracht, maar vanwege de stratosferische prijs in een zeer klein aantal exemplaren. Dit wordt verklaard door de fabricagemethode: eerst werd een complete titanium fiets vervaardigd door Merlin en vervolgens naar Specialized in Morgan Hill gestuurd, waar hij “in stukken werd gesneden” om alleen de fittingen te behouden. De titanium buizen werden vervolgens vervangen door carbon buizen.

Op de fiets op de foto zien we een Shimano XT M730 en Specialized-componenten. We merken in het bijzonder de Specialized Ground Control-banden op, de eerste banden met een ontwerp dat specifiek is ontworpen voor mountainbiken en niet alleen maar “gekopieerd” zoals geminiaturiseerde motorcrossbanden. Binnenkort vertellen we nog meer over de Specialized Epic en zijn ongelooflijke geschiedenis!

Yeti C26, Juli Furtado – 1990

Onze volgende fiets is nog zeldzamer en legendarischer: de Yeti C26 werd nooit op de markt gebracht en de enige bestaande exemplaren werden voor het team gebouwd. Het voorbeeld dat je voor je hebt is een replica, maar niet zomaar een replica, aangezien het frame is gebouwd op basis van een echt Yeti FRO-frame en een kleine voorraad Easton C9-carbon buizen die in 2005 gevonden werden in een magazijn van Yeti. De naam “C26” danken we aan Chris Herting waarvan de C verwijst naar diens voornaam en het getal naar zijn leeftijd, 26, toen hij de originele fietsen monteerde.

Deze experimentele fietsen, waarvan bekend is dat ze extreem kwetsbaar zijn (de originele modellen zijn volgens de legende bijna allemaal kapot), werden bereden door John Tomac en Julia Furtado, die ermee naar de wereldtitels reden. Ze hebben allebei zowel XC als downhill gereden met deze fiets!

Ook de montage is opmerkelijk, inclusief de allereerste Manitou verende vork, of het Bullseye-crankstel en gelijknamige naven uit het BMX-en.

GT Xizang, Juli Furtado – 1992

Een atlete die recht heeft op twee fietsen in de tentoonstelling betekent dat ze uitdrukkelijk haar stempel heeft gedrukt op dat tijdperk. Na haar periode bij Yeti verhuisde Juli Furtado naar GT, waar ze XC en downhill bleef combineren (ze werd in beide disciplines wereldkampioene), althans aanvankelijk, voordat ze zich voornamelijk aan XC wijdde. Waar ze in DH al een full-suspension gebruikte (de GT RTS-1), reed ze in crosscountry-wedstrijden met de legendarische titanium GT Xizang.

Deze fiets was makkelijk herkenbaar met zijn ‘triple Triangle design’-frame, waarbij de staande achtervork de zitbuis kruist om verbinding te maken met de bovenbuis. De GT Xizang werd door het team gebruikt tot het einde van de jaren 90, met tussendoor slechts vrij kleine evoluties, voornamelijk qua geometrie. In het begin van de jaren negentig was deze fiets dan ook het summum.

Hij is bijna identiek gemonteerd aan de fiets waarop de Amerikaanse kampioene reed toen ze bij GT aankwam. Omdat de XTR-groep nog niet was uitgebracht, is de fiets uitgerust met een XT-groep. Vooraan zien we verder een RockShox Mag20, titanium Onza-bar ends en de mythische Onza Porcupine-banden (zeer gegeerd bij verzamelaars). Let ook op de prachtige omkeerbare GT-stuurpen.

Kona Hei Hei titanium, Nathalie Fiat – 1993

Deze Kona HeiHei uit 1993, die werd ontworpen door Joe Murray, werd niet meer door Merlin geproduceerd zoals de fiets enkele regels hierboven, maar in Sandvik titanium. Dit prachtige en zeer zeldzame exemplaar is een eerbetoon aan de fiets van de Française Nathalie Fiat die begin jaren negentig enkele top 10-plaatsen behaalde op de Europese en wereldkampioenschappen.

Deze Kona Hei Hei bevat ook het volledige assortiment van titanium Velocity-accessoires, eveneens ontworpen door Joe Murray, en de legendarische ‘Type 2’-vork, die uiterst zeldzaam is in zijn titanium versie. Zelfs de banden zijn ontworpen door Joe Murray!

Ultracraft Pirana, Roel Paulissen – 1993

De Pirana – vervaardigd door Ultracraft, een Belgisch bedrijf actief in de luchtvaartsector – was niet het eerste monocoque carbon frame op de markt. Kestrel ging eraan vooraf, net als de fietsen van het Amerikaanse Trimble waar veel overeenkomsten mee zijn. Maar hoe dan ook, we worden hier geconfronteerd met een fiets die bij velen in de Benelux zijn stempel heeft gedrukt. Met deze machine begon Roel Paulissen zijn carrière (waarin hij tweevoudig wereldkampioen marathon werd en tweemaal de Cape Epic won naast een World Cup bij de elites en drie deelnames aan de Olympische Spelen).

De constructie van dit frame is atypisch en ingenieus, aangezien hij is gemaakt van twee gekruiste “balken”; één die van de balhoofdbuis naar het achterwiel gaat en de andere die van de zadelpen naar het bottom bracket gaat. Dit productieproces maakte het mogelijk om sterkte, lichtheid en stijfheid te combineren, en ook om de productie te rationaliseren, aangezien alle fietsen in de grootste maat werden geproduceerd voordat ze naar behoefte werden “aangepast” naar de gewenste maat; met alleen de balhoofdbuis en achterpatten om te lijmen.

Het voorbeeld op onze foto’s is het vijfde en laatste prototype dat in de wedstrijden werd bestuurd door Arne Broeckmans, destijds de teamgenoot van Paulissen. Afgezien van de iets nieuwere Judy SL-vork lijkt de fiets sterk op de fiets waar het team destijds op reed. Wij spreken je binnenkort weer over deze fiets, die deel uitmaakt van de collectie van Vojo.

Gitane titanium prototype, Thomas Dietsch – 1994

Als recordhouder qua aantal overwinningen (7 stuks) keert Thomas Dietsch elk jaar terug naar de Jura voor La Forestière. Tegenwoordig komt hij op zijn Bulls e-bike om de wedstrijd te filmen, maar en passant neemt hij steeds enkele van zijn oude fietsen mee naar de vintage expo. Dit jaar stond het Gitane titanium prototype waarmee hij zijn carrière begon in de spotlights!

Je hebt het al wel gemerkt aan de fietsen die hierboven de revue zijn gepasseerd, dat titanium van begin tot midden jaren 90 erg populair was in de wedstrijdsport. Titanium maakte het mogelijk om fietsen te maken die tegelijkertijd licht, responsief en relatief comfortabel waren. Het Franse merk Gitane volgde in 1994 door titanium monturen aan te bieden aan leden van zijn team, waaronder een veelbelovende jongere genaamd Thomas Dietsch.

Zijn fiets is gemonteerd met een Shimano XTR, maar zonder verende voorvork, waarvan Thomas destijds vond dat deze niet stijf genoeg was en te weinig ondersteuning bood voor zijn lengte. We merken ook de Michelin Service Course-banden op met het groene rubber en het beroemde Sugino Tension Disc-wiel met zijn Kevlar-spaken die destijds de droom waren van alle renners. Het moest meer comfort en tractie aan het achterwiel bieden, en we konden het karakteristieke geluid dat het maakte bij afdalingen al van ver herkennen met zijn grote plastic flenzen die de spaken beschermden.

Ritchey Softail, Thomas Frischknecht – 1996

Deze Ritchey Softail is een must in de geschiedenis van het mountainbiken. Oké, het was op de groene tafel, nadat Jérôme Chiotti zijn dopinggebruik had toegegeven en zijn titel aan Frischi had gegeven, en oké, er is slechts 2 cm veerweg aan de achterkant, maar voor je heb je de eerste full-suspension die naar een wereldtitel reed, in 1996!

Frischi koos destijds voor deze fiets om het redelijk technische en ruige parcours in Cairns, Australië, te bedwingen. Softail-fietsen zijn vaak gemaakt uit titanium, maar soms ook uit staal, een materiaal met voldoende flexibiliteit om te vervormen om een ​​paar centimeter veerweg te bieden. Het basic dempingssysteem bevindt zich tussen de staande achtervork en de zitbuis.

De XTR M950-groep met v-brakes was net uit en Frischi gebruikte de nieuwe achterderailleur en naven, maar hij bleef bij de M900-shifters en cantilever-remmen. De vork is een RockShox Judy SL, destijds een referentie in XC. Om nog dichter bij de fiets te komen waarop Frischi in 1996 reed, monteerde de nieuwe eigenaar Ritchey Alpha- en Omega Bite-banden, een Vector WCS-zadel en een zeer moeilijk te vinden Ritchey WCS-zadelpen!

Gary Fisher Procaliber, Paola Pezzo – 1996

In 1996 stond mountainbiken voor het eerst op het programma van de Olympische Spelen in Atlanta. De fiets waar je naar kijkt is een eerbetoon aan de allereerste Olympische kampioene, Paola Pezzo. Gebaseerd op een authentiek frame in beperkte oplage dat kort na de Olympische Spelen werd uitgebracht om de titel te herdenken, werd deze versie weer zo dicht mogelijk bij de fiets gemonteerd die destijds door de Italiaanse kampioen werd bereden.

Een tijdje geleden mochten we deze fiets al een keertje naast de authentieke Trek Supercaliber zetten die Jolanda Neff gebruikte tijdens haar olympische triomftocht in Tokio in 2021. Het verhaal van deze twee fietsen en de details van de montage van de Gary Fisher kan je nalezen in dit artikel: Flashback | Van Paola naar Jolanda: 25 jaar MTB op de OS aan de hand van twee fietsen.

Orbea Zeus Team, Patrick Trévisan – 1999

Tegenwoordig kent iedereen Orbea, maar in 1999 was dit nog niet het geval! Wat is beter dan een team om bekendheid te verwerven? Naast Spaanse renners had de ploeg ook twee Belgen in de gelederen: David Galle en Patrick Trévisan. Orbea is altijd erg sterk aanwezig geweest in België en deze twee jongens hebben naast hun deelname aan de Wereldbeker ook veel races gewonnen in de Benelux en Frankrijk. De hier getoonde fiets is een authentiek exemplaar van Patrick Trévisan die, hoewel hij geen topper werd bij de elites, een van de “grote motoren” van het U23-peloton was. Julien Absalon verklaarde destijds ook dat hij een van de weinige renners was die hem echt bang maakte!  

Het stalen Columbus-frame werd op maat gelast in Spanje, bij Orbea. Om tegemoet te komen aan de wensen van Patrick, die van een zeer voorwaartse positie hield, is de balhoofdbuis slechts … 6 cm hoog! Een extreme geometrie, de antithese van wat er vandaag de dag wordt gedaan, maar zeer representatief voor wat er eind jaren negentig werd gedaan.

Naast de voor die tijd essentiële XTR M952 9-speed groep en RockShox SID Race-vork, is de fiets uitgerust met de tweede generatie van de Mavic Crossmax. Naast hun zeer herkenbare aluminium spaken waren het vooral de eerste tubeless wielen op de markt. Ze werden uitgebracht in 2000 en waren in 1999 al te vinden op de fietsen van sommige teams.

Litespeed Tsali, Scott Steward – 1999

Hoewel deze fiets internationaal niet echt schitterde, maakte hij wel indruk in de VS en werd hij destijds beschouwd als een van de mooiste fietsen ter wereld. Deze titanium softail vervaardigd door Litespeed rustte de rijders van het Ralph Lauren Polo Sport-team uit.

Hij heeft de bijzonderheid dat de voorste driehoek gelakt is, dat hij gemaakt is van 6/4 titanium ter hoogte van het balhoofd, het bottom bracket en de onderbuis voor meer stijfheid, terwijl de achterkant in 3/2,5 blijft voor een verend effect. Dit komt zelden voor omdat 6/4 titanium niet in buizen, maar in platen wordt geproduceerd. De onderbuis, met een heel bijzondere vorm, is dus gemaakt van een plaat titanium die over de hele lengte is gevouwen en gelast!

De setup is een geweldige klassieker uit die tijd, met een XTR M952, Mavic Crossmax en Panaracer-banden met tweekleurig rubber (destijds erg populair in de VS) en een RockShox SID Race vooraan.

Cannondale CAAD6 proto, Cadel Evans – 2000

Eindigen doen we met een zeer bijzondere fiets … aangezien er slechts twee exemplaren van werden geproduceerd! Dit frame is gelast vertrekkende van een mix van buizen van een racefiets (voorste driehoek) en mountainbike (achterkant). Bij Cannondale worden de generaties aluminium frames genoemd met het acroniem CAAD, gevolgd door een nummer dat elke generatie aanduidt. Tot dan toe reden het team en de high-end mountainbikes van het merk op CAAD5, maar op de weg was men al overgestapt naar de CAAD6 met lichtere buizen. Ter gelegenheid van de Olympische Spelen van 2000 wilde Cannondale een CAAD6 aanbieden aan zijn renners, Alison Sydor en Cadel Evans. Sydor valideerde dit frame en reed er effectief mee in Sydney, maar Cadel Evans vond het frame te flexibel en bleef liever op zijn CAAD5!

De fiets waar je naar kijkt is het prototype gemaakt voor Cadel Evans, die er alleen mee reed tijdens testsessies, maar nooit in een race. Uiteindelijk is deze fiets nooit in productie gegaan en is Cannondale overgestapt op een nieuw type aluminium genaamd Optimo.

Het frame arriveerde pas de dag voor de Forestière Expo en werd snel gemonteerd met componenten die vergelijkbaar zijn met die van Sydor en Evans destijds, maar niet exact. De komende maanden zal deze montage worden verfijnd naar een resultaat wat de zeldzaamheid en afkomst van deze fiets – die toebehoorde aan een legendarische renner als Cadel Evans, die niet alleen uitblonk in het mountainbiken, maar ook de Tour won – verdient. Als hij klaar is, komen we nog eens terug op zijn geschiedenis!

Maar ook …

La Forestière was ook een gelegenheid om terug te blikken op de geschiedenis van de RockShox SID, die in 2023 zijn 25-jarig jubileum vierde, met een reeks zeldzame en opvallende voorbeelden. We hebben eerder een specifiek artikel gewijd aan deze legendarische vork: Flashback | 1998 – 2023: de RockShox SID is 25 jaar oud!

Dankzij de vintage toertocht van 20 km mochten de oude fietsen ook nog eens het bos induiken, want ja, onder deze fietsen zijn er enkele waar nog steeds mee gereden wordt!

Afspraak in september voor een nieuwe editie van La Forestière en Expo!