Flashback | Van Paola naar Jolanda: 25 jaar MTB op de OS aan de hand van twee fietsen

Via twee fietsen die we samen konden brengen voor een fotoshoot, wilden we een belangrijk deel van de geschiedenis van onze sport in herinnering brengen. Aan de ene kant hebben we de fiets die in 1996 werd gebruikt door Paola Pezzo, de eerste olympische kampioene MTB bij de vrouwen uit de geschiedenis, aan de andere kant die van Jolanda Neff, die in 2021 in Tokio het goud veroverde.

De fiets van Jolanda Neff is authentiek, met nog wat stof en wat modder uit Japan! Hij werd beschikbaar gesteld door de service course van Trek Factory Racing dat gevestigd is in België, waar we de fotoshoot uitvoerden. Je zult verderop zien dat de Gary Fisher die deze reportage illustreert een heel andere geschiedenis heeft …

1996, een kantelpunt in de geschiedenis van het mountainbiken

Laten we beginnen met een beetje achtergrond. In Conyers, een klein stadje op 30 minuten van Atlanta, werd het mountainbiken op 30 juli 1996 opgenomen in de gesloten cirkel van de olympische sporten, amper drie dagen na een aanval waarbij één dode en meer dan honderd gewonden vielen nabij het olympische dorp. Ook al was iedereen getekend door deze trieste gebeurtenis, ‘the show must go on’, en dus gingen de wedstrijden gewoon door. Vooral het mountainbiken trekt veel bekijks! Het is een jonge sport (nog geen twintig jaar oud) waarvan de snelle opkomst het IOC (Internationaal Olympisch Comité) niet onberoerd heeft gelaten, dat dus besloot om de deur naar de Spelen te openen.

Met een lengte van 10,63 km is het circuit, dat bij de vrouwen drie keer moest worden afgelegd, bijzonder lang vergeleken met de hedendaagse circuits

Het circuit van Conyers, dat voor de start veel kritiek kreeg, oogstte na de verkenningen niettemin de goedkeuring van de renners. Met een lengte van 10,63 km is het circuit, dat bij de vrouwen drie keer moest worden afgelegd, bijzonder lang vergeleken met de hedendaagse circuits van 3,5 tot 4,5 km en niet echt “toeschouwersvriendelijk” om sommige media destijds te citeren. Bijna 30.000 mensen maakten echter de verplaatsing om de mountainbikers te zien strijden op dit circuit, met afwisselend steile beklimmingen, stukken singletrack tussen hoge bomen en spectaculaire lange afdalingen op grote granieten platen.

Bij de vrouwen behoort Paola Pezzo tot de favorieten, maar haar naam is niet noodzakelijkerwijs degene die als eerste naar voren komt voor de overwinning. Ze werd in 1993 verrassend wereldkampioene in Métabief, op een moment dat ze nog geen manche van de wereldbeker had gewonnen. Daarvoor moest ze wachten tot 1995, toen ze de beste was in twee wereldbekermanches. Haar assertieve stijl en haar soms excentrieke outfits maakten indruk, maar ze kende een discrete, zelfs moeilijke start van het seizoen 1996. In tegenstelling tot Alison Sydor, de regerende wereldkampioene, die 6 overwinningen behaalde in de 7 wereldbekermanches die in het seizoen van 96 vóór de Olympische Spelen plaatsvonden!

Ook het begin van de olympische wedstrijd verloopt moeizaam voor Paola Pezzo. Na een goede start glijdt de Italiaanse uit en valt in een bocht. Ze begint aan een eerste inhaalrace, maar haar aandrijving, die bij de val werd geraakt, speelde haar parten. Haar ketting valt eraf, ze moet een paar stukken te voet afleggen, maar slaagt erin haar ketting er weer op te leggen en de mechanische problemen achter zich te laten. Deze keer gaat alles goed. Beetje bij beetje haalt ze haar concurrentes in en aan het einde van de wedstrijd van 31,8 km wint ze met iets meer dan een minuut voorsprong op Alison Sydor. Het is zover: Paola Pezzo is de eerste olympische kampioene in de geschiedenis van het mountainbiken!

De geschiedenis van een reconstructie

Paola Pezzo haalde het in 1996 op een fiets die voor die tijd behoorlijk innovatief was, de Gary Fisher Procaliber. Eerste punt: het carbon frame dat gedeeld werd met de Trek OCLV. Logisch, want Trek is eigenaar van het merk Gary Fisher. Het merk Gary Fisher is heden ten dage stopgezet door Trek en Gary Fisher (die steeds ambassadeur van Trek is gebleven nadat het merk met zijn naam was stopgezet, maar sinds kort weer onafhankelijk is) wist ons te vertellen dat het moederbedrijf het niet op prijs stelde dat de successen van zijn team en van Paola Pezzo de modellen van het vlaggenschipmerk overschaduwden. Gevolg: hij mocht alleen nog aluminium frames in de catalogus aanbieden en niet meer in carbon!

Toen we de grote Gary een paar jaar geleden zagen en spraken over de olympische successen van Paola Pezzo in 1996 en 2000, vertelde hij ons een markant detail: waar de olympische kampioensfiets van Sydney goed bewaakt wordt door Trek in het museum van het merk, weet niemand precies wat er is gebeurd met het exemplaar uit 1996!

Het toeval wil dat ondergetekende kort na deze discussie in de advertenties van een Facebook-groep van vintage mountainbike-liefhebbers een frame onder ogen kreeg dat identiek was aan het frame dat Paola Pezzo in Atlanta gebruikte!

Het is natuurlijk niet de originele fiets, maar het is nog steeds een uitzonderlijke fiets omdat het er een is uit een beperkte “replica”-serie die door Gary Fisher werd gelanceerd om de olympische titel van hun Italiaanse kampioene te vieren. Hier mag niet geaarzeld worden, want er zouden maar 100 exemplaren van gemaakt zijn!

Al snel wordt de deal met de Italiaanse verkoper gesloten en ontstaat het project om een ​​’tribute’-fiets in elkaar te zetten, die zo dicht mogelijk zou aanleunen bij het origineel. In totaal was er bijna twee jaar nodig om de onderdelen te vinden, waarvan sommige rechtstreeks uit de VS komen, zoals de Bontrager-cockpit of de velgen van hetzelfde merk, die zeer zeldzaam zijn met hun keramische zijwanden.

De RockShox Judy SL-vork werd opnieuw gelakt door de deskundige handen van een vriend, Philippe van Strong Cycles, die gespecialiseerd is in caféracer-motorfietsen en het restaureren van emaille borden. De custom rode en gele kleuren van de speciale vork die Paola Pezzo in Atlanta gebruikte, werden door hem zo getrouw mogelijk nagemaakt.

De Shimano XTR M950-groep was in 1996 DE grote nieuwigheid van het jaar. Hij werd maar net voor de Olympische Spelen uitgebracht en nog niet alle rijders waren er tijdens de Spelen mee uitgerust, verre van. Met z’n 8 versnellingen, een crankstel dat al snel iconisch werd met zijn kenmerkende kleur en zijn veel stijvere Octalink-as dan de klassieke vierkante as, was de groep best innoverend. Deze groep zal blijven bestaan tot 2003!

Nog een grote innovatie: de V-brakes. Vreemd genoeg profiteerde de XT-groep er eerst van voordat zijn grote broer – die bedoeld was om te racen – ermee werd uitgerust, maar zelfs vandaag de dag is hun kracht nog opmerkelijk en ze betekenen een echte sprong voorwaarts vergeleken met de cantilevers van de eerste XTR-groep (M900). De monteurs verwijderden ook toen al de indicaties voor de versnellingen om een ​​paar grammen te besparen.

Er zat ook een Frans kantje aan de olympische titel van Pezzo. De Hutchinson Python-banden waarmee de Italiaanse naar de overwinning reed, bevonden zich toen nog in de prototypefase. Vervolgens bracht het merk dit model in grote series uit en werd het een iconisch model. Voor onze hedendaagse creatie hebben we een limited edition opgegraven, uitgegeven door Hutchinson om de olympische titel te vieren. Bovendien gaat het hier om een uiterst zeldzame “Team Comp”-versie, die bedoeld was voor gesponsorde teams en renners.

Van Paola naar Jolanda

25 jaar later wordt Jolanda Neff in Tokio de 7de olympische kampioene MTB uit de geschiedenis. Of beter gezegd, de 6de, als we rekening houden met het feit dat Paola Pezzo in 2000 voor de tweede keer won in Sydney, maar dat is een ander verhaal. Jolanda Neff won haar olympische titel tijdens de historische Spelen die vanwege de gezondheidscrisis een jaar werden uitgesteld, van 2020 naar 2021. Op sportief vlak schreef Zwitserland met een hattrick bij de vrouwen nog meer geschiedenis!

Jolanda Neff won in 2021 op een Trek Supercaliber, een volledig geveerd model met kleine veerweg, puur bedoeld voor XC-wedstrijden.

Na gehoord te hebben over ons plan om de fiets van Paola Pezzo te reconstrueren, schakelde Trek direct de authentieke fiets in die in Tokio gebruikt werd door Jolanda Neff en stelde deze aan ons ter beschikking voor een fotoshoot op de locatie van Trek Factory Racing, gelegen in België. Door de twee machines naast elkaar te zetten, kunnen we de technische evolutie van de laatste 25 jaar heel goed zien!

We merken natuurlijk meteen de aanwezigheid op van een achtervering, die tegenwoordig bijna vanzelfsprekend is geworden, terwijl dit in 1996 ondenkbaar was in competitie. De veerweg van de voorvork is toegenomen van 65 naar 100 mm … wat in 1996 eerder de veerweg was van een downhillfiets. En dan is de Trek Supercaliber nog een beetje atypisch in het huidige peloton met zijn “kleine” veerweg van 60 mm achteraan, in een tijd waarin veel fietsen die door profs in XC worden gebruikt een veerweg tot 120 mm hebben. Twee weken geleden presenteerde Trek de opvolger van de Supercaliber die voortaan 20 mm meer veerweg heeft achteraan, meer daarover in dit artikel: Nieuw 2024 | Trek Supercaliber Gen 2: de winnende formule nog verbeterd! Dan is er ook nog de telescopische zadelpen die zijn intrede heeft gedaan om met gemak de steilste passages aan te kunnen, en die gebruikelijk is geworden op hedendaagse XC-circuits.

De wielmaat die van 26 naar 29 inch evolueerde, is ook een belangrijke ontwikkeling die rechtstreeks verband houdt met de evolutie van de geometrie. Het circuit van de Olympische Spelen van 1996 bestaat nog steeds, is uitgepijld en wordt op de websites die naar het circuit verwijzen gepresenteerd als een “leuke singletrack”-tocht, bijna gezinsvriendelijk. Dat heeft in de verste verte niets te maken met de compactere, deels kunstmatige en zeer spectaculaire circuits van tegenwoordig waar veel geavanceerdere bolides voor nodig zijn.

Schijfremmen zijn de norm geworden en Sram heeft op zijn beurt de aandrijving enorm doen evolueren met zijn draadloze elektronische XX1 AXS-groep … die nu slechts 12 versnellingen heeft tegenover 24 voorheen. Maar ze worden uiteraard op een heel andere manier verkregen: een 1*12 op de fiets van Jolanda tegenover 3*8 versnellingen op die van Paola.

Ondanks al onze inspanningen zijn we er niet in geslaagd om in contact te komen met Paola Pezzo, maar Jolanda Neff beantwoordde maar al te graag onze vragen en was enthousiast over ons project om haar fiets van Tokio 2021 te vergelijken met die van Atlanta 1996. “Uiteraard kan ik me de titel van Paola Pezzo niet echt herinneren omdat ik toen … 3 jaar oud was. Mijn eerste echte herinnering aan de Olympische Spelen dateert van Julie Bresset in Londen in 2012. Maar als tiener en jonge renster heb ik de mensen veel horen praten over Paola Pezzo. Ik wist al snel dat ze een geweldige dame was in onze sport.”

Jolanda Neff kon de Italiaanse kampioene ook al een paar keer ontmoeten: “In 2010 had ze de leiding over de Italiaanse Junior Girls en ik zocht haar soms op omdat haar atletes mijn concurrenten waren. Ik was nog heel jong, heb toen niet met haar gesproken, maar ik herinner me dat ik het indrukwekkend vond om haar te zien. Toen ik bij het Trek-team kwam, had Trek haar ter gelegenheid van de presentatie van de Supercaliber uitgenodigd en hadden we de gelegenheid om echt te praten. Ze wist heel goed wie ik was en ik zag dat ze nog steeds erg geïnteresseerd was in het mountainbiken. Ze rijdt nog steeds en heeft zelfs een mountainbikeschool.”

Op fietsgebied was Jolanda behoorlijk onder de indruk van de evolutie: “Ik zie dat Paola destijds al een speciale fiets had voor de Olympische Spelen. Toen ik mijn custom Trek zag die speciaal voor de Spelen werd gemaakt, bezorgde me dat een extra kippenvel-momentje. Toen ik in 2018 bij Trek tekende, lieten ze me hun project voor een nieuwe fiets zien en op een evenement als dit waar alles geoptimaliseerd is, is het belangrijk om een top​​fiets bij de hand te hebben, zoals deze superlichte full-suspension die atypisch is maar perfect voor deze race. Als ik de fiets van Paola Pezzo zie, besef ik de enorme evolutie van de fietsen waarop we vandaag rijden.”

Tot slot vertelt Jolanda Neff ons kort over het belang van de overwinning op de Spelen voor een atleet: “Het is overduidelijk dat het een leven verandert. Het is echt een bijzondere race. Ik werd uitgenodigd door de grote media, kwam op tv, … Waar ik voordien herkend werd op mountainbike-evenementen, word ik vandaag herkend op straat. Het is leuk en de mensen zijn altijd erg aardig, maar het is een nieuwe bekendheid om mee om te gaan. Sportief gezien blijft het een buitengewoon moment. Ik arriveerde lichtgeblesseerd maar supergoed voorbereid in Tokio en de sfeer in het Zwitserse team was geweldig. Het was een droom om met drie Zwitserse rensters op het podium te staan. Tot op de dag van vandaag is Paola Pezzo de enige tweevoudige vrouwelijke olympische kampioene in het mountainbiken, en ik geef toe dat dat een geweldige motivatie is om te proberen zich naast haar te scharen.” 

Alle ogen zijn nu gericht op de Olympische Spelen van Parijs in 2024! Maar in afwachting daarvan werken we nog aan andere vintage MTB-projecten, want we hebben nog een paar leuke dingen in onze hoed zitten …