Presentatie | Sram Eagle AXS: daar is het draadloos schakelsysteem!

Shimano was op dit domein de pionier met de elektronische Di2-aandrijving, maar de Japanners bleven trouw aan een bedrading en een centraal geplaatste batterij. Sram maakte voor de eTap-wegaandrijving een andere keuze en iedereen verwachtte dat het Amerikaanse merk voor de MTB-aandrijving dezelfde keuze zou maken. Op basis van de eerste feedback die op de weg werd verzameld, ontwikkelde Sram een hele nieuwe generatie van componenten die draadloos met elkaar verbonden zijn: de AXS. Sram pakt meteen ook uit met een nieuwe draadloze Red-groep voor onze koersfietsen, deze is geheel compatibel met de onderdelen van de MTB-groep. Beiden delen dezelfde taal A … X … S, waardoor er heel wat deuren openen voor interessante combinaties, denk maar aan het gravelbiken dat een brug slaat tusen beide disciplines.

Sram werkt al heel wat jaren aan dit project. Zo maakte de overname van Quarq deel uit van de strategie en de elektronische afdeling van Sram telt tegenwoordig meer dan dertig personen. De bedoeling is duidelijk aldus de hoofdverantwoordelijken die op de presentatie aanwezig waren: “We willen marktleider worden wat de draadloze technologie op onze fietsen betreft.”

Eerder had Sram al een fijne neus voor het enkelvoudig kettingblad en zette het ook al een stevige voet in het MTB-topsegment, dus hoe ambitieus dit doel ook mag lijken, helemaal utopisch klinkt het niet. De 1x en de AXS delen bij Sram dezelfde aanpak: het leven van de gebruiker gemakkelijker maken.

Maar laat ons niet te ver afdwalen en tot de kern van de zaak terugkeren. Die kern is de nieuwe Sram Eagle AXS-aandrijving (en een RockShox Reverb AXS-dropper post waar we in een later artikel op terugkomen) die we hieronder in detail voorstellen.

Sram Eagle AXS-achterderailleur

De meest zichtbare verandering is natuurlijk de toevoeging van een motor en een batterij op de achterderailleur. Maar in feite is er nog heel wat meer veranderd aan de Sram Eagle AXS-achterderailleur (versie XX1 en XO1)! Zozeer zelfs dat we kunnen praten over geheel nieuwe onderdelen en zeggen dat de derailleur slechts enkele bouten en twee derailleurwieltjes deelt met zijn mechanische tegenhanger.

Laten we beginnen met de motor en de batterij. De Sram Eagle AXS-derailleur mag dan sterk op de kabelbediende versie lijken, wanneer we hem uit alle hoeken van dichterbij bestuderen, zien we dat het toevoegen van elektronische componenten inhield dat men de body van de derailleur helemaal moest hertekenen.

Sram toonde ons meerdere prototypes, waaronder een model met een klein venstertje om het elektronische mechanisme zichtbaar te maken waarmee de derailleur wordt aangestuurd. Het kleine raderwerk binnenin is vergelijkbaar met dat van een uurwerk en is zodanig ontworpen dat het geen onderhoud vereist. Het raderwerk zit, net als het moederbord, in een waterdichte behuizing (IP69K-afdichtingsgraad, de hoogste graad die bescherming biedt tegen het binnendringen van stof en waterproducten onder hoge temperatuur en hoge druk, zelfs stoom). Die behuizing zit dan weer in een wieg die deel uitmaakt van de body van de derailleur en die de functie heeft om in geval van een impact het geheel goed te beschermen. Je ziet dat Sram geen enkel risico wilde nemen in verband met de stevigheid en betrouwbaarheid, al is men nooit 100% zeker.

De motor is gloednieuw. De eerste prototypes brachten aan het licht dat de motor die op de eTap-aandrijving werd gebruikt, te weinig koppel had. Vandaag wordt de motor die ontwikkeld werd voor een gebruik op de mountainbike, ook gebruikt op de koersfietsen. Het was niet zozeer de bedoeling om sneller te kunnen schakelen dan met een kabelbediende aandrijving, maar wel om aan kracht te winnen, zodat je in alle omstandigheden kunt rekenen op het schakelmechanisme.

Nog een interessant detail is dat de nieuwe Sram Eagle AXS-derailleurs zijn uitgerust met een ontkoppelingssysteem in geval van een impact. “Bij de eerste 11-speed prototypes realiseerden we ons al snel dat we op dit niveau iets moesten doen omdat de motor veel kracht heeft en de derailleur erg stijf is”, legt men ons uit wanneer men ons de Overload Cluth voorstelt, een systeem dat zich in het parallellogram bevindt.

Wanneer je een steen raakt en de derailleur een kracht waarneemt die een bepaalde grenswaarde overschrijdt, schakelt dit systeem de motor automatisch uit zodat de derailleur een fractie van een seconde vrij kan bewegen om ‘de storm voorbij te laten gaan’. De elektronica van zijn kant heeft de positie onthouden waarin de derailleur zich vóór de impact bevond en de derailleur zal dan automatisch supersnel in de oorspronkelijke positie terugkeren. Dit systeem is niet hetzelfde als het Type 3 clutch-systeem dat Sram gebruikt op zijn derailleurs (en tussen het lichaam en de kooi van de derailleur zit) om de beweging van de ketting te beperken.

Het is niet meteen zichtbaar met het blote oog, maar met een zo groot mogelijke duurzaamheid in gedachten werd de bodemspeling van de Sram Eagle AXS-achterderailleur tien millimeter groter dan op de mechanische versie. De kortere kooi werd anders gemonteerd (dichter bij en meer voor de tanden van de cassette). Naast de extra bodemspeling die de derailleur beter moet beschermen, werd ook het vastgrijpen van de ketting op de kleinste kransjes verbeterd.

Op het kransje van tien tanden gaan we van vijf tanden die daadwerkelijk met de ketting in aanraking komen op de klassieke aandrijving naar zes tanden met een Sram Eagle AXS-derailleur. Dit lijkt misschien geen groot verschil, maar het is in de realiteit zeer belangrijk om slijtage van zowel de cassettetanden als de ketting zelf te verminderen.

Welke autonomie?

Naargelang het gebruik en de discipline bedraagt de autonomie van het Sram Eagle AXS-schakelsysteem tien uur op een terrein waar je veel moet schakelen, tot zelfs twintig uur wanneer je amper moet schakelen. “Het is vooral het schakelen dat energie vergt van de batterij, maar wanneer je lange tijd met dezelfde versnelling rondrijdt, is het verbuik quasi nul”, aldus een van de leden van de staff van Sram.

Dit ligt nog mijlenver van de autonomie van een Shimano DI2-batterij, maar dit moet wel volstaan om zelfs de langste marathons tot een goed einde te brengen. De zeer compacte batterij werd overgenomen van het eTap-systeem en weegt slechts 25 gram. De adviesprijs ligt rond de 40 euro, wat toelaat om een reserve-exemplaar te kopen voor in geval van. Die reservebatterij kan makkelijk in de achterzak meegenomen worden of rond het frame getapet worden. De batterij volledig opladen neemt slechts drie kwartier in beslag en na een oplaadbeurt van tien minuten ben je al gerust om twee uur verder te kunnen.

Het niveau van de batterij is zichtbaar op een app op de smartphone en via een LED-lampje op de derailleur zelf (groen/oranje/rood). Indien de batterij leeg is, blijft de aandrijving op de laatst ingeschakelde versnelling staan. In het geval van problemen met de bediening kun je via de kleine knop op de derailleur, die ook wordt gebruikt voor de synchronisatie met de app en de initiële configuratie, handmatig schakelen door deze knop gedurende enkele seconden in te drukken. Dit is ook handig voor mecaniciens die zo, wanneer nodig, rechtstreeks op de derailleur zelf kunnen schakelen zonder noodzakelijkerwijs de shifter te gebruiken.

Sram Eagle AXS-shifter

De Sram Eagle AXS-shifter is het brein van het systeem, met een elektronisch deel in de body van de shifter en een hendel waarmee geschakeld wordt. Het geheel is wat volumineuzer dan bij een shifter van een kabelbediende aandrijving, maar deze nieuwe elektronische versie is wel iets minder hoog. De shifter steekt ook iets minder uit aan de onderkant van het stuur, wat interessant is en het riscico verkleint dat de shifter bij een val in aanraking komt met de bovenbuis van het frame.

Er passeerden heel wat prototypes de revue bij het ontwikkelen van de Sram Eagle AXS-shifter, dat is het minste wat je kunt zeggen wanneer je bovenstaande foto ziet. Ook al werden er heel wat andere opties getest, zoals een grip shift, toch viel de keuze uiteindelijk op een nieuw type trigger shifter. “In principe is het vrij simpel omdat het om twee schakelaars gaat: een om op te schakelen en een om af te schakelen. We kunnen ons echter een heleboel manieren voorstellen om ze te activeren. We hebben veel getest en omdat we op een bepaald moment keuzes moeten maken, hebben we voor de optie gekozen die door onze renners en door onze interne testers zeer werd geprezen“, aldus Sram.

De Sram Eagle AXS-shifter lijkt dus sterk op een nieuw soort trigger shifter. We spreken van een trigger shifter omdat hij bediend wordt met de duim en eventueel de wijsvinger (Sprint Paddle), maar daar eindigt de vergelijking omdat de vorm en bediening anders is.

Sram wilde een zo groot mogelijk contactoppervlak voor de duim, die met een kleine beweging naar boven of beneden ervoor zorgt dat je schakelt. Deze kleine beweging gaat gepaard met een discrete maar toch waarneembare klik. “We hebben alle mogelijke vormen en de ‘touchforce’ getest om een goed gedoseerde zintuiglijke feedback te krijgen”, wordt ons uitgelegd. Het resultaat is een hendel die bijna moeiteloos wordt geactiveerd, maar die toch voldoende weerstand biedt om te voorkomen dat hij per ongeluk wordt geactiveerd.

Sram laat verstaan dat op basis van deze versie er weleens meerdere types hendels het licht zouden kunnen zien. “Het elektronische gedeelte is zeer complex en heeft ons veel tijd gekost bij de ontwikkeling. Daar komen we voorlopig niet meer aan. Maar de hendel zelf is eigenlijk maar een eenvoudig stuk plastic. Het zou dan ook kunnen dat we op een dag op de proppen komen met een versie voor downhill of een kleurrijk exemplaar, afhankelijk van wat de vraag is”, aldus Sram. Al geven ze wel meteen mee dat het niet de bedoeling is om duizend verschillende versies te maken, want elk model vergt een mal en de nodige tests. Het moet nog altijd rendabel blijven, nietwaar. Maar in specifieke gevallen (denk maar aan iemand met een handicap) is het mogelijk om met een 3D-printer zelf een hendel te ontwerpen.

Om helemaal compleet te zijn geven we nog even mee dat de Sram Eagle AXS-shifter, die met een beugel of met het Matchmaker-systeem van Sram op het stuur wordt bevestigd, gevoed wordt door een plat batterijte (CR2032) om ruimte te besparen. Dit batterijtje heeft een autonomie van minstens één jaar.

Cassette, ketting en crankstel: slechts zeer kleine wijzigingen

Op de andere onderdelen van de aandrijving zijn de wijzigingen slechts minimaal, dit in tegenstelling tot de AXS-aandrijving voor de weg. In dat laatste geval kwam er ook een overstap van elf versnellingen naar twaalf aan te pas. Daarvoor maakte men gebruik van de technologie die men ook op onze mountainbikes gebruikt en waarvan de mutatie twee jaar geleden al plaatsvond.

Op technisch vlak blijven de Sram Eagle XX1 en XO1-cassettes dus onveranderd. Enkel de oppervlakte kreeg een nieuwe Rainbow-tint. Ook de ketting werd hiermee behandeld. Het Sram XO1-crankstel kreeg dan weer een zilverkleurig kettingblad.

We willen het wel even hebben over de nieuwe ‘flat top’-ketting die, zoals de naam al aangeeft, is uitgerust met kettingschakels met een vlakke bovenkant. Sram berekende dat kettingschakels die aan één zijde recht zijn, 36% steviger en 30% duurzamer zijn, en dat voor slechts een minimum aan extra gewicht. Waarom zien we deze ketting dan nog niet terug op onze mountainbikes (ze is namelijk enkel voorzien op de wegmodellen)? Gewoon omdat het een specifiek ontwerp vereist van de cassettetanden, kettingwieltjes en kettingblad. Zoals we al zeiden, gaan we op de weg van 11 naar 12 versnellingen, wat dus het ideale moment was om grotere wijzigingen aan te brengen. Op onze mountainbikes zijn de 12-speed cassette, ketting en kettingblad al langer ingeburgerd en Sram achtte het niet nodig om alle onderdelen weer opnieuw te veranderen. Op een dag mogen we deze nieuwe technologie waarschijnlijk wel verwachten op onze mountainbikes, maar niet op korte termijn.

Een app zonder verplichtingen

De draadloze Sram Eagle AXS-groep werkt perfect alleen zonder dat je een app moet installeren om alles te configureren of te besturen. Zij die het eenvoudig wensen te houden, geen smartphone hebben of hun telefoon niet wensen mee te nemen wanneer ze gaan fietsen, mogen gerust zijn. Maar Sram ontwikkelde wel een app voor de AXS (Android/iOS) die de deur opent naar heel wat opties.

Zo kan je bijvoorbeeld de beweging van de hendel om op of af te schakelen omwisselen. Je kan ook een Reverb AXS en diens snelheid (in/uit) activeren met de rechter hendel, enz. Dit alles gebeurt via een zeer eenvoudige interface vol logo’s waarop je moet klikken. Ook informatie over de autonomie van de batterij van de achterderailleur en het batterijtje in de shifter vind je hier terug. Het geheel werkt via een Bluetooth-verbinding, maar de AXS-onderdelen kunnen ook communiceren met ANT+. Daardoor kun je de info van je gps (zoals de snelheid) doorsturen of contact maken met een Quarq-vermogensmeter.

De app is persoonlijk, met een login en wachtwoord, en je kunt er verschillende fietsen in opslaan. Om de app te verbinden, is het noodzakelijk om fysiek contact te hebben, omdat je op de kleine knop op de derailleur, zadelpen of shifter dient te drukken om de herkenning te garanderen. “Dit is een beveiligingsniveau dat we voldoende achten. Je kunt niet vanop afstand ingrijpen op een fiets die niet van jouw is. Op een klassieke fiets kun je, wanneer je de fiets binnen handbereik hebt, ook een kabel lostrekken of een instelling wijzigen. Het is dus vergelijkbaar”, zegt de oprichter van Quarq die nu een van de leiders is van het AXS-project.

Monteren en configureren

Wat de eerste configuratie betreft, deze kan ook zonder de hulp van de app. Druk gelijktijdig op de kleine knoppen van zowel de derailleur als de shifter om ze te synchroniseren … dat is alles. Op de derailleur zal de enige mechanische interventie beperkt zijn tot het afstellen van de kabelspanners. De derailleur is in staat om zichzelf automatisch uit te lijnen. Eenmaal gemonteerd, valt er dus in theorie niets meer te doen.

Compatibiliteit voor gravel, weg en mountainbike

We vertelden al eerder dat de Sram Eagle AXS-onderdelen en de onderdelen van het wegmodel compatibel zijn met elkaar en dus probleemloos met elkaar kunnen gemengd worden. We denken dan vooral aan het gravelbiken, waar we dus probleemloos een shifter van de wegversie kunnen gebruiken met een 10-50 cassette en een mtb-derailleur. Je kunt zelfs een Reverb toevoegen die bediend wordt door een hendel van het wegmodel.

Gewicht, prijzen en beschikbaarheid Sram Eagle AXS

We waren niet in staat om elk onderdeel apart na te wegen en Sram communiceerde ook geen cijfers daarover, maar het merk deelde mee dat het gewicht van de Sram Eagle AXS-aandrijving bijna identiek is aan dat van een klassieke versie wanneer we ook het gewicht van de kabels meetellen. Daaruit leiden we af dat Sram het gewicht van de motor op de achterderailleur echt wel onder controle heeft gehouden. Gezien de afmetingen en het volume van de shifter lijkt het ons correct te stellen dat deze ongeveer hetzelfde weegt als de kabelbediende versie.

De prijzen dan. De adviesprijs van een Sram XX1 Eagle AXS bedraagt 2100 euro en van een XO1 2000 euro. Deze laatste maakt gebruik van stalen bouten en een iets zwaarder en versterkt crankstel, het elektronische gedeelte is identiek. De prijzen omvatten een complete groep met de Sram Eagle AXS-achterderailleur en shifter, maar ook de cassette, ketting, crankstel en een lader voor de batterij.

Niet goedkoop dus; de klassieke kabelbediende versies hebben een adviesprijs van ongeveer 1500 euro. Sram deelt momenteel enkel de prijzen mee van de complete groepsets, omdat die het eerst beschikbaar zijn. Op de prijzen van de onderdelen afzonderlijk is het nog even wachten. Idem voor die van een upgrade kit met een AXS-derailleur/shifter voor bestaande aandrijvingen. Losse batterijen (identiek aan die van de eTap) zijn al wel verkrijgbaar en kosten 40 euro per stuk.

De nieuwe onderdelen voor de weggroep zijn al verkrijgbaar, op de Sram Eagle AXS-aandrijving is het nog even wachten. Maar niet lang meer, want de eerste leveringen worden in april verwacht. Sram zet alles op alles opdat de producten op korte termijn geleverd zullen worden, om frustraties te vermijden. Meer dan 15 grote merken bieden al fietsen aan die zijn uitgerust met het nieuwe draadloze schakelsysteem.

RockShox Reverb AXS: een eerste uitbreiding van de AXS

Naast de Sram Eagle AXS-aandrijving heeft het Amerikaanse merk ook een nieuwe RockShox Reverb AXS-dropper post voorgesteld die volgens hetzelfde draadloze principe werkt tussen de zadelpen en de bediening op het stuur. Deze stellen we later nog uitgebreid aan jullie voor in een ander artikel.

De deur staat open voor verdere ontwikkelingen …

Mogen we ons in de toekomst op draadloos vlak aan verdere ontwikkelingen verwachten? Op dit moment weten we nog van niets, maar wanneer Sram aankondigt dat dit slechts het begin is, mogen we in de toekomst nog heel wat vergelijkbare producten verwachten.

We denken dan in de eerste plaats aan onze veringen of aan AXS-onderdelen die nog uitgebreider kunnen communiceren met de sensors die reeds beschikbaar zijn in het gamma van Sram/Quarq, zoals de TireWizz voor de bandendruk en de Shockwizz om de veringen te regelen. De goede oude stalen kabel is nog lang niet dood en begraven, maar we twijfelen er niet langer aan dat de toekomstige mountainbike steeds meer elektronica zal bevatten …

Sram Eagle AXS: de terreintest

Vojo maakte deel uit van het handvol internationale perslui die de nieuwe Sram Eagle AXS in avant-première mocht testen. Onze indrukken van die eerste testrit met het nieuwe draadloze schakelsysteem kun je hier nalezen:

https://www.vojomag.nl/eerste-test-sram-eagle-axs-een-geruisloze-elektronische-revolutie/

Meer info op www.sram.com/sram/mountain