Test nieuw | Shimano Di2 Auto Shift en Free Shift: de automatische aandrijving voor de MTB

We vertelden je na de presentatie op Eurobike 2022 al dat de Shimano Di2 een comeback zou maken! Shimano introduceerde dit elektronische schakelsysteem in 2008 op de weg en vervolgens in 2014 in het mountainbiken. Nadien verdween het systeem in het mountainbiken een paar jaar uit de circulatie … “Om beter terug te komen! We probeerden ons te heroriënteren op wat zou kunnen, maar vooral op wat een elektronische aandrijving zou kunnen bijbrengen”, aldus het Japanse merk.

Voor zijn grote comeback kreeg de elektronische aandrijving van het merk twee nieuwe functies: Free Shift en Auto Shift. Om deze nieuwigheden te ontdekken, maar ook uit te proberen, werden we door Shimano uitgenodigd op het eiland Krk in Kroatië.

Shimano EP801- en EP6-motoren

Allereerst moet worden opgemerkt dat deze nieuwe Deore XT Di2-aandrijving alleen compatibel is met elektrisch ondersteunde fietsen die zijn uitgerust met de nieuwe generatie Shimano-motoren. Inderdaad, alleen de EP801 (simpelweg de nieuwe EP8) en zijn kleine broertje EP6 zijn compatibel met dit nieuwe systeem. De reden? Deze nieuwe generatie motoren is uitgerust met extra aansluitpoorten die nodig blijken te zijn om de nieuwe functionaliteiten Free Shift / Auto Shift mogelijk te maken.

Behalve de compatibiliteit met dit nieuwe Di2-systeem, kent deze update van de EP8 geen revolutionaire wijzigingen in vergelijking met het motorblok dat we tot nu toe kenden, maar eerder wat kleine gerichte evoluties. Dit is met name het geval voor het beheer van de batterij dat door het Japanse merk als verbeterd wordt aangekondigd, zonder verdere details te geven. Tot slot legt Shimano uit dat het meer dan ooit elke vorm van bedrog wil bestrijden. In deze missie detecteren de EP8- en EP6-motoren elke poging tot “tuning” en na drie van dergelijke pogingen geeft de motor een bepaalde foutcode weer (EN15194) die alleen door een Shimano-distributeur of -dealer kan worden ontgrendeld.

De EP8-motor heeft ook nog een klein broertje dat naar de naam EP6 luistert. Zij leveren allebei hetzelfde koppel (85 Nm) en zijn beide compatibel met het nieuwe Di2-systeem, maar de EP8 is dankzij een magnesium behuizing lichter dan de EP6 (2,7 tegenover 3 kilogram) die van aluminium is gemaakt. Deze laatste is dan ook betaalbaarder en zal dus te vinden zijn op fietsen met een aantrekkelijker prijskaartje.

Free Shift: schakelen zonder te trappen

Zoals de naam al doet vermoeden, kan je met het Free Shift-systeem schakelen zonder te trappen. Eenvoudig uitgelegd werkt dit als volgt: de motor zorgt ervoor dat de aandrijving net snel genoeg zal draaien om van versnelling(en) te veranderen terwijl het kettingblad blijft draaien zonder dat de cranks draaien. Deze functionaliteit wordt mogelijk gemaakt door de communicatie tussen de derailleur en de motor, vandaar de behoefte aan extra poorten die te vinden zijn op de nieuwste generatie Shimano-motoren.

Dit lijkt misschien een triviale verandering, maar volgens Shimano betekent het op het terrein toch een extra. “Door te kunnen schakelen zonder dat de pedalen draaien, maakt dit systeem het mogelijk om op een helling te schakelen, maar ook bij het naderen van een bocht … Daardoor heb je, ongeacht de omstandigheden, de juiste versnelling zonder dat de cranks moeten ronddraaien”, legt Jonathan Davis uit, onze gesprekspartner binnen Shimano.

Auto Shift met Manual Override: de automatische aandrijving

De Auto Shift is een automatisch schakelsysteem dat mede mogelijk is gemaakt dankzij het LinkGlide-principe, dat iets meer dan een jaar geleden werd geïntroduceerd en zorgt voor een duurzamere en stevigere aandrijving terwijl het schakelen wordt geoptimaliseerd (lees: Shimano LinkGlide: nieuwe en duurzame aandrijvingen).

Het is de combinatie van Free Shift en LinkGlide die als basis heeft gediend voor de ontwikkeling van deze Auto Shift-functie. Het idee om automatisch te schakelen dateert al van 1997 bij het Japanse merk, met het historische “Auto D”-systeem, voordat het in 2007 werd aangepast aan de Nexus en Alfine Di2. Vandaag wil Shimano het mountainbiken aanpakken!

Laten we eerst inzoomen op de LinkGlide-aandrijving. Deze 11-speed aandrijving is zwaarder dan de gebruikelijke Hyperglide en wordt door Shimano aangekondigd als robuuster en duurzamer. Dit komt door de constructie, met name door de breedte en hoogte van de tanden van de cassette. Het is voornamelijk deze cassette die op de weegschaal verantwoordelijk is voor het verschil in gewicht tussen de twee: de LinkGlide 11-speed weegt 609 gram, de HyperGlide 12 470 gram.

Achter de schermen van de Auto Shift is het een algoritme dat een stroom aan informatie analyseert, zoals de cadans van het trappen, maar ook de snelheid of het vermogen op de pedalen en daarmee aan de slag gaat om de ideale verhouding te berekenen. Dit algoritme kan echter volledig worden aangepast via Shimano’s E-Tube app om zo goed mogelijk aan te sluiten bij jouw individuele schakelvoorkeuren. We houden het voorlopig kort, maar we zullen er verderop zeker meer over vertellen.

Dit Auto Shift-systeem is gekoppeld aan de functie Manual Override, dat handmatig schakelen altijd mogelijk maakt in omstandigheden waarin de automaat niet kan anticiperen op bepaalde situaties. Hiervoor heeft Shimano een nieuwe shifter ontwikkeld die specifiek is voor dit systeem.

Net onder het Deore XT-logo zie je dat er een derde knop zit. Hiermee kan je schakelen tussen de drie Auto Shift-modi, namelijk “Pavement” voor asfaltsecties, “MTB” voor paden en “Manual” wanneer je manueel wil schakelen.

Shimano EP8 met Free Shift en Auto Shift: de terreintest

Het kleine Kroatische eiland Krk biedt vele facetten: valleien, bossen, olijfbomen en wijngaarden worden afgewisseld met schapenweiden. Afwisseling is ook het programma voor onze eerste testdag aan het stuur van een Transition Repeater die is uitgerust met de EP801-motor en een Deore XT Di2-aandrijving met 11 versnellingen. Genoeg om de Free Shift en Auto Shift te testen in verschillende schakelomstandigheden.

Tijdens de eerste beklimming van de dag is het gevoel nogal vreemd, zelfs slecht. De Auto Shift lijkt nooit in de juiste timing te zijn, wat betekent dat de door het algoritme gekozen versnelling niet altijd in overeenstemming is met de versnelling die we wensen. Dit heeft logischerwijs invloed op onze trapsnelheid, waardoor het systeem onverwachts van versnelling verandert. Op de weg is het nog erger, de Di2 lijkt verloren door voortijdig op te schakelen voordat hij met twee stappen terugschakelt.

Van zodra het bergaf gaat, verricht het Free Shift-systeem (waarmee je dus kunt schakelen zonder dat de cranks draaien) wonderen. Het eiland ligt bezaaid met rotsachtige passages waarbij het draaien van de cranks om van versnelling te veranderen veel behendigheid en anticipatie vereist. Dankzij deze Di2 en het Free Shift-systeem verloopt het schakelen in alle comfort. Als kers op de taart biedt het LinkGlide-principe een zekere flexibiliteit en soepelheid bij het schakelen. De Auto Shift doet het ondertussen iets beter dan tijdens de beklimming, maar zonder ons echt te overtuigen.

We maken gebruik van een korte pauze aan het einde van deze eerste rit van de dag om de instellingen binnen de E-Tube app te wijzigen. Met het platform kan je 2 parameters variëren om de Auto Shift-modus aan te passen. De eerste variabele is de trapfrequentie, die ongeveer overeenkomt met de timing van het schakelen. Let op: dit is een indicatie van de berekening die door het algoritme wordt uitgevoerd en niet de precieze snelheid waarmee het systeem de wijziging zal doorvoeren. De tweede parameter om via de app de werking van het Auto Shift-systeem te wijzigen, is “Climb Response”, wat van invloed is op hoe vaak het systeem schakelt tijdens beklimmingen. Met 8 beschikbare niveaus zijn de eerste meer bedoeld voor beginners met zeer frequente versnellingswisselingen, terwijl de hoogste niveaus gericht zijn op de meest ervaren beoefenaars.

Eens we de instellingen hebben verfijnd, toont de Auto Shift een veel prettiger gelaat. Het systeem is nog steeds niet perfect, maar het komt wel dichter bij onze verwachtingen. We vallen verschillende hellingen aan zonder ons zorgen te maken over de versnelling waarop we staan, en de magie gebeurt! De XT Di2 schakelt voor ons en in iets andere timings dan wat we normaal gesproken zouden hebben gedaan … wat gunstig blijkt te zijn. Het is even wennen, maar de Auto Shift laat ons toe om ons te concentreren op ons spoor en schakelt vanuit fysiek oogpunt op het juiste moment, wanneer het systeem voelt dat de ingeschakelde versnelling te zwaar is. Gewoonlijk hebben we de neiging om al meteen bij het opduiken van de hindernis terug te schakelen naar een lagere versnelling, aangezien het bijna onmogelijk zou zijn om nog tijdens het klimmen te schakelen.

We eindigen deze eerste dag met veel nieuwsgierigheid of er nog aanpassingen mogelijk zijn die we de volgende dag zouden kunnen uitvoeren om het systeem nog preciezer en prettiger in gebruik te maken.

Op onze tweede testdag trekken we naar het naburige eiland Rab, ongeveer 2 uur varen vanaf ons basiskamp. Het programma van de dag wordt aangekondigd als minder technisch, maar gevarieerder. We worden vergezeld door Yuki Sakagawa, een Japanse ingenieur die nu in de Nederlandse kantoren van het merk werkt, om ons te helpen bij de instellingen van de app.

Omdat de instellingen die we gisteren uitvoerden alles al aangenamer maakten, spelen we vooral met de E-Tube app om de instellingen van het Auto Shift-systeem nog te verfijnen. De bochten volgen elkaar op, net als de beklimmingen, en de Auto Shift doet het redelijk goed. In de overtuiging dat de derailleur iets te laat schakelt, delen we onze gevoelens met Yuki zodat hij mogelijke aanpassingen kan voorstellen.

Ons parcours met een mix van snelle paden, technische passages, urban afdalingen en onverwachte beklimmingen heeft alles in zich om de Auto Shift in de fout te dwingen, en toch doet hij het uitstekend. De laatste aanpassingen maken HET verschil tussen een relatief goed afgesteld systeem en een perfect afgesteld systeem. Het verschil in de instellingen mag dan klein zijn, op het terrein is het goed voelbaar. In deze configuratie (ter informatie, 74 tpm voor de cadansinstelling en niveau 5 voor Climb Response) biedt de Auto Shift een gedrag dat heel erg dicht bij onze persoonlijke voorkeuren aanleunt, waarbij het systeem bijna elke keer schakelt precies op het moment waarop we tegen onszelf zeiden dat we persoonlijk op dat moment van versnelling zouden veranderen.

Het klopt dat niet iedereen een ingenieur van het merk ter beschikking heeft, maar eigenlijk is het meer de tijd die wordt geïnvesteerd in het aanpassen van het systeem die het verschil maakt. De Auto Shift vereist dat je bepaalde instellingen test om deze aan te passen aan jouw rijstijl, jouw lichaamsbouw, jouw voorkeuren, …

Met een beetje oefening en de juiste instellingen is deze Deore XT Di2-aandrijving een waar genoegen in manuele en automatische modus! De derailleur schakelt soepel en we hebben nooit de indruk onze aandrijving te forceren omdat hij altijd op het “juiste moment” schakelt. Het Japanse merk belooft “het rijplezier te versterken door je alleen op dat plezier te laten focussen”, en we moeten toegeven dat dat gelukt is. Het voordeel dat dergelijke technologie kan bieden, valt niet te ontkennen, het blijft aan iedereen om te beslissen of het voor hem of haar zal zijn of niet…

Conclusie

De Free Shift-technologie, waardoor je kunt schakelen zonder dat de cranks draaien, die is ingebouwd in deze nieuwe XT Deore Di2-groepset is ongetwijfeld een belangrijke toegevoegde waarde. De Auto Shift heeft dan weer iets meer aanpassingstijd nodig en je moet ook de tijd nemen om de instellingen binnen de app naar wens te configureren vooraleer het systeem op het terrein naadloos werkt. Maar eenmaal dit automatische schakelsysteem goed is afgesteld, hoef je niet meer aan je versnellingen te denken en kan je je uitsluitend concentreren op het spoor voor je. Dankzij het systeem behoud je te allen tijde de “goede” versnelling en schakel je enkel wanneer dat nodig is. We eindigen met woorden van lof voor de LinkGlide die zorgt voor een soepel werkende aandrijving zonder haperingen. 

Meer info via https://bike.shimano.com

Foto’s Dan Milner