Test | Santa Cruz Stigmata 4: een gravelbike voor downhillers?

Voor de goede orde: de Stigmata is niet de eerste fiets van Santa Cruz met een ‘race’-stuur: tussen 1999 en 2005 had het merk een echte koersfiets in het assortiment, de Roadster. Een jeugdzonde?

Santa Cruz besloot om niet verder te gaan in deze richting en in 2005 werd de Roadster stopgezet. In 2007 nam de Stigmata het over. Die behoudt het racestuur, maar deze keer zijn de banden breder en hebben ze noppen! Na twee eerste generaties die zeer georiënteerd waren op het cyclocrossen (maximale speling van 35 mm voor de banden), nam het platform in 2019 een nieuwe wending door het gravel-avontuur aan te gaan.

Vorig jaar maakte de derde generatie na 4 jaar goede en trouwe dienst plaats voor zijn vervanger (zie Nieuw 2023 | Santa Cruz Stigmata: voor alle terreinen).

Een gedurfde geometrie, een opbergvakje in de onderbuis, een verende voorvork en een telescopische zadelpen op bepaalde modellen: dit heeft qua uiterlijk niets meer te maken met het originele model. We weten echter dat schijn bedriegt, dus om een ​​mening te vormen over Santa Cruz’s nieuwste interpretatie van gravel is er niets beter dan hem zelf te proberen.

Frame

Over het frame zou je kunnen zeggen dat het in de details zit. Santa Cruz heeft in wezen zeer klassieke keuzes gemaakt voor de constructie van deze Stigmata, waarbij veelzijdigheid boven een zeer assertieve identiteit werd verkozen, zoals andere merken soms doen.

Dit frame, dat uitsluitend verkrijgbaar is in CC-carbon (het hoogwaardige carbon van Santa Cruz, met mechanische eigenschappen vergelijkbaar met die van C-carbon maar lichter), is compatibel met aandrijvingen met enkel of dubbel kettingblad en maakt gebruik van een zeer eenvoudige interne kabelgeleiding aan de bovenkant van de onderbuis.

De voorste driehoek is uitgerust voor drie bidonhouders (de derde bevindt zich onder de onderbuis) en biedt voldoende ruimte om een ​​frametas te installeren voor degenen die graag met de fiets reizen. De achterdriehoek is uitgerust met discrete nokken om een ​​spatbord of een bagagerek te installeren: een kleine moeite en het is soms erg handig, dus we stellen het op prijs.

De Stigmata is uitgerust met een opbergvak in de onderbuis. Dit is relatief gebruikelijk geworden in het mountainbiken, maar dit accessoire wordt ook steeds populairder op gravelbikes. Zo vinden we dit ondertussen ook terug op de Specialized Diverge, de Orbea Terra en de Trek Checkpoint. Dat van de Stigmata is identiek aan de opbergvakken van de mountainbikes van Santa Cruz en daarom vinden we binnenin de twee gebruikelijke vakken: één voor de binnenband, het andere voor het gereedschap … In theorie althans. In feite belet niets je om ze voor andere doeleinden te gebruiken.

Wat ontbreekt zijn nokken op de bovenbuis, net achter de stuurpen, voor een klein opbergtasje. We kunnen deze keuze begrijpen voor zover het opbergvak er is om gereedschap in op te bergen, maar toch vinden we het een beetje jammer: waarom niet allebei? Het opbergvak voor de reparatieset en het tasje voor kleine spullen bijvoorbeeld, die we graag bij de hand hebben. We zouden ook een beetje bescherming onder de onderbuis op prijs stellen, die blootgesteld is aan rondvliegende stenen.

De Stigmata gebruikt een trapas met schroefdraad (BSA 68), zoals alle Santa Cruz’s, en er passen banden tot 700×50 in het frame. Verder is hij uitgerust met een UDH-derailleurhanger, wat betekent dat het een van de zeldzame gravelmodellen is die compatibel is met de nieuwste generatie Sram-aandrijvingen zonder derailleurhanger (Santa Cruz specificeert zelfs de kettinglengte en de configuratie van de Setup Key op haar site als je er een wilt installeren).

Geometrie

De geometrie van deze vierde generatie van de Stigmata is iets. We weten niet echt wat er door de hoofden van de ingenieurs van Santa Cruz ging bij de ontwikkeling ervan … of beter gezegd, we denken het wel te weten. Net zoals de Tallboy wordt verkocht als ‘een XC-fiets voor downhillers’, denken we dat het merk van de Stigmata een ‘gravelbike voor downhillers’ wilde maken.

Met een (zeer) lange reach en een (zeer) open balhoofdhoek heeft de fiets de uitstraling van een machine die nergens bang voor is. We zullen echter op het terrein zien dat deze gedurfde benadering van de geometrie voor een gravelbike ook grenzen heeft en niet voor iedereen geschikt is.

Onderdelen

We hebben het in de inleiding vermeld en je zult ook op de foto’s die het artikel illustreren al hebben gemerkt dat onze Stigmata niet de uitrusting heeft van een standaard gravelbike. Deze montage, genaamd ‘Force-1x AXS RSV’ (een veel te lange naam, als je het ons vraagt), krijgt een RockShox Rudy Ultimate XPLR-voorvork met 40 mm veerweg en een Reverb AXS XPLT-zadelpen van hetzelfde merk, met een drop van 75 mm.

Dit is de enige versie van de Stigmata die deze elementen heeft, alle andere versies hebben een vaste vork en een klassieke zadelpen. Het zal je dan ook niet verbazen dat het tevens de duurste uitvoering is met een prijs van maar liefst € 8.299.

Hoewel deze prijs misschien belachelijk hoog lijkt voor een gravelbike vergeleken met mountainbikes, heb je niet eens het beste op het gebied van andere onderdelen. De Sram Force XPLR AXS-aandrijving is het equivalent van de X0/X01 bij mountainbiken (de Red-groep zit hier nog boven), hier uitgerust met een enkel kettingblad van 40 tanden en een 10-44 cassette. De Sram CLX R-remschijven uit het weggamma, hebben een diameter van 160 mm.

Hetzelfde aan de kant van het onderstel, waar we Sram tijdelijk verlaten en overstappen op Reserve (het merk gelanceerd door Santa Cruz dat nog steeds tot dezelfde groep behoort, maar enigszins onafhankelijk is) met het 25 GR-model. De zeer lage en brede velgen (18 mm hoog, 25 mm interne breedte) zijn verbonden met de bekende DT Swiss 350-naven … maar voor deze prijs hadden we op de lichtere 240’s kunnen hopen. Dit paar wielen wordt officieel aangekondigd met een gewicht van 1435 gram. Ze zijn geschoeid met Maxxis Rambler-banden met een diameter van 700×45 en een Exo-karkas, identiek aan die van de XC-banden van het merk.

We keren terug naar Sram voor de cockpit met een aluminium Zipp Service Course-set met een stuurpen van 70 mm en een stuur van 44 cm breed tussen de kappen. Het zadel is een WTB Silverado Medium met titanium rails, een universeel model dat we gewend zijn te zien op de fietsen van Santa Cruz.

Met een dergelijk niveau van onderdelen is de fiets, niet verrassend, behoorlijk zwaar: we wogen ons model in maat L op 9,53 kilogram met bidonhouder en de (lege) tassen in het opbergvakje, maar zonder pedalen. Dit is iets beter dan wat Santa Cruz aankondigt, aangezien het merk op zijn site exact hetzelfde gewicht weergeeft maar dan zonder bidonhouder. Voor een carbon gravelbike is het niet vleiend, maar zonder de RockShox-onderdelen zouden we terugvallen op veel eervollere waarden.

Versies en prijzen

Met een frame dat alleen uit carbon bestaat, beginnen de prijzen voor de Stigmata vrij hoog: de meest toegankelijke montage (en de enige met een kabelaandrijving) met een Sram Apex XPLR-groep en WTB EZR i23p / DT Swiss 370 wielen, kost € 3999.

Vervolgens is er voor € 5.299 een versie met een Sram Rival XPLR AXS (met naar keuze een enkel of dubbel kettingblad) en Easton ARC 25 / DT Swiss 370 wielen. De versie met dubbel kettingblad (43/30 en 11-36 cassette) en zonder de veringen van ons testmodel, de Force-2x AXS, kost € 7.499. Ook een los frame van de Stigmata behoort tot de mogelijkheden en kost € 2799. Qua kleuren kan je niet kiezen: het is Matte Brick Red of niets. De twee andere kleuren die op de website van het merk worden weergegeven, behoren tot de oude generatie van de Stigmata, onder meer herkenbaar aan de andere doorgangen voor de kabels en de afwezigheid van een opbergvakje.

Santa Cruz Stigmata: de terreintest

Zoals je weet benadrukken we regelmatig het belang van de montage van de fietsen die we testen: sommige uitrustingskeuzes kunnen een bepalende rol spelen in het gedrag van de fiets en als we bepaalde sensaties kunnen uitbreiden naar alle modellen, ongeacht hun niveau in het gamma, is dit niet in alle gevallen zo. Dit was vooral het geval bij deze Stigmata, die een heel ander gezicht kan laten zien dan degene die Santa Cruz hem hier gaf. Maar laten we in volgorde te werk gaan.

Een grote reach, een korte stuurpen, een breed stuur, … deze Stigmata sloeg ons niet uit het lood. En met de verende voorvork en de telescopische zadelpen is er nauwelijks iets anders dan de vorm van het stuur dat ons eraan herinnert dat we niet echt op een mountainbike zitten.

Tijdens het rijden is het een beetje hetzelfde. De pedaalslag is gemakkelijk en de fiets reageert goed, je kunt zonder problemen relanceren maar als je de inspanning moet voortzetten, heb je toch het gevoel dat je niet op een supersportieve gravelbike zit, zoals de BMC Kaius of de Scott Addict Gravel. In deze montage toch. Met name het onderstel en vooral de banden zijn daar de oorzaak van. De Maxxis Rambler-banden zijn niet de snelste gravelbanden die we kennen en worden erg langzaam – zowel op de weg als op paden – als je onder een druk van twee bar zakt.

Ze maken dit echter goed met een uitstekende grip: op droog terrein is het bijna onmogelijk om ze te bekritiseren en op nat wegdek doen ze het nog steeds erg goed, ondanks hun lage noppenhoogte. Hun enige vijanden zijn fijne plassen opdrogende modder of vettige lagen op harde grond, maar zonder mountainbike-noppen is het moeilijk om het beter te doen.

Hoe dan ook, de verende functie van de RockShox Reverb XPLR-zadelpen is dan welkom om de zaken opnieuw in evenwicht te brengen en wat comfort te bieden. Het werkt echt, maar we gebruiken het uiteindelijk heel weinig vanwege wat in onze ogen een ontwerpfout is: om van de vering te profiteren, moet je het zadel wat lager zetten. De hoge en lage posities zijn volkomen stijf, en alleen tussen die twee posities in genieten we van deze kleine vering. Maar als we wat vering onder het zadel willen, is het juist om gemakkelijker te trappen, dus zonder het zadel te laten zakken … Een hendel waarmee je handmatig kunt wisselen tussen de geblokkeerde stand en de verende stand, beide in de hoge positie, zou naar onze mening interessanter zijn.

Bij een snelle afdaling verdwijnt dit allemaal: de Stigmata daalt af als een mountainbike! Minder speels uiteraard, de schuld van het stuur, maar in termen van stabiliteit is het indrukwekkend. Dankzij de grip van de banden kun je grote bochten nemen zonder te vertragen, de vork vertienvoudigt de grip en door de telescopische zadelpen kun je je benen echt gebruiken, elk comfortprobleem wordt volledig vergeten. Op dit terrein is de Stigmata ongetwijfeld een van de veiligste gravelbikes die we kennen.

We kunnen hem echter in moeilijkheden brengen door hem ergens anders heen te brengen. Eerst op de weg: we hebben het al in andere tests gezegd, maar een verende voorvork als de RockShox Rudy is minder nauwkeurig dan een klassieke vork. We hebben dan ook de indruk dat de zijdelingse stijfheid minder goed is. Op de hellingen vormt dit geen probleem omdat we vooral de gunstige effecten ervan op de grip voelen, maar op de weg, waar de grip er is, wat er ook gebeurt, kunnen we een beetje flex voelen of moeite hebben om bepaalde trajecten in bochten vast te houden met duidelijke ondersteuning. Je moet dus altijd een kleine marge aanhouden, maar als je een verende voorvork op de fiets hebt, is het normaal gesproken niet om naar de Col du Galibier te gaan … Of in ieder geval niet over de weg.

Op singletracks schiet de Stigmata tekort in zijn wendbaarheid: met zijn lange liggende achtervork en zijn vlakke balhoofdhoek draait de fiets minder strak dan de meeste van zijn tijdgenoten. In deze situaties voel je je meer op een XC-fiets, of zelfs een beetje slechter vanwege de positie van de handen die lager liggen, en moet je je soms concentreren of de fiets zelfs een beetje bruskeren om hem te brengen waar je hem hebben wilt. Jammer, want deze zeer reactieve kant is wat gravelbikes meestal onderscheidt van onze mountainbikes … maar daar is misschien een oplossing voor.

Zoals we al zeiden, is deze Santa Cruz Stigmata lang. Erg lang. Zo lang zelfs dat een kleinere maat een optie kan zijn om serieus te overwegen. Voor de 1m79 van ondergetekende raadt Santa Cruz maat L aan, maar maat M zou net zo goed werken, omdat deze overeenkomt met een meer sportieve maat. En te meer omdat het frame, zoals we al eerder zeiden, goede dynamische eigenschappen heeft en zeker niet bang is om met geschikte componenten omgetoverd te worden tot een racemachine.

Ons advies is daarom om goed na te denken waar je de fiets voor wilt gebruiken:

• Als je op zoek bent naar een comfortabele en veilige machine, luister dan naar Santa Cruz en vertrouw op de maatschaal. Dit kan ook interessant zijn als je van plan bent om met pak en zak te reizen. Bij de montage ben je vrij om te kiezen wat je het meest interesseert en voor nog meer comfort: vergeet niet dat het frame geschikt is voor banden met een doorsnede tot 50 mm;
• Als je op zoek bent naar een leuke maar sportieve fiets, aarzel dan niet om een ​​maat kleiner te nemen, dit maakt de fiets speelser en responsiever. En als budget geen probleem is, biedt de hier geteste opstelling volop mogelijkheden voor plezier op de trails;
• Als je op zoek bent naar een veelzijdige maar zeer dynamische gravelbike met eventueel het idee om deel te nemen aan enkele chrono’s, raden we je ook hier aan een maat kleiner te nemen, maar ook om de stuurpen iets te verlengen en in ieder geval de banden te vervangen … of om te kiezen voor een montage op maat, te beginnen van een kaal frame.

Verdict

We hebben een gemengde mening over deze Santa Cruz Stigmata Force-1x AXS RSV. Het werk van het Amerikaanse merk aan het ontwerp van het frame geeft de machine enorme downhill-kwaliteiten, maar de uitrusting van deze versie is een beetje overkill. Op glooiend terrein verliezen we de wendbare, leuke en efficiënte kant (waarvoor we meestal voor een gravelbike kiezen) zonder het comfort of het speelse gedrag van een mountainbike te hebben. In deze configuratie lijkt de Stigmata ontworpen om met een gemiddelde snelheid van 70 km/u hellingen af ​​te dalen, een zeer Amerikaanse opvatting van gravel die in onze streken minder weerklank vindt. We mogen ons echter niet laten misleiden door deze gedurfde montage: het frame heeft ook prachtige dynamische eigenschappen en we twijfelen er niet aan dat het in meer klassieke versies veel beter geschikt zal zijn voor onze doeleinden. De Stigmata is een uitstekende gravelbike en zou ongetwijfeld in een andere configuratie (maat en/of uitrusting) in onze top 5 verschijnen, maar je moet de tijd nemen om goed na te denken over je praktijk en niet blindelings vertrouwen op het merk om de goede keuze te maken.

Meer info via santacruzbicycles.com